Μέδουσες

Μέδουσες των ελληνικών θαλασσών

Αυτή η σελίδα - πλατφόρμα αποτελεί έναν οδηγό για την αναγνώριση των μεδουσών μαζί με κάποιες βασικές πληροφορίες για την βιολογία αυτών των ειδών.

Σύμφωνα με το CIESM και το Perseus 17* γνωστά είδη μεδουσών υπάρχουν στην Μεσόγειο όπου μπορούμε να συναντήσουμε και στις Ελληνικές θάλασσες. Πιο συχνά εντοπίζουμε πληθυσμιακές εξάρσεις μεδουσών σε κλειστούς κόλπους (π.χ. Κορινθιακός, Σαρωνικός, κλπ).

* Ο αριθμός αυτός μπορεί να αυξομειωθεί ανά πάσα στιγμή, εφ' όσον υπάρξουν νέα στοιχεία.

Σε βαθμό επικινδυνότητας θα χρησιμοποίησουμε τρεις κατηγορίες.
Τελείως ακίνδυνα (🚫) που και να τα πιάσετε δεν θα αισθανθείτε κάτι, Ήπιο τσίμπημα (⚡) που σε μερικά είδη πάλι εάν τα πιάσετε υπάρχει πιθανότητα να μην αισθανθείτε κάτι και Δυνατό τσίμπημα (⚡⚡) όπου μπορεί να σας αφήσουν και κάποιο σημάδι στο σώμα.

Να σημειώσουμε πως θανατηφόρες μέδουσες στην Ελλάδα δεν έχουμε.

Barrel jellyfish - Rhizostoma pulmo

Επικινδυνότητα: ⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε υποτροπικά νερά.
Μέγιστο μήκος τα 90 εκατοστά σε διάμετρο.
Μέγιστο βάρος τα 10 κιλά.
Τα κνιδοκύταρα είναι ελαφρώς δηλητηριώδης, αλλά δεν διαπερνάνε το ανθρώπινο δέρμα και επομένως δεν υπάρχει κίνδυνος βλάβης.
Είναι η αγαπημένη τροφή της δερματοχελώνας.

Blue button - Porpita porpita

Επικινδυνότητα: 🚫

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 4919 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 3 εκατοστά σε διάμετρο.
Τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια, αυγά και ζωοπλαγκτόν.
Δεν είναι ακριβώς μέδουσα αλλά μια πλωτή αποικία πολυπόδων.

By-the-wind sailor - Velella velella

Επικινδυνότητα: 🚫

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 2977 μέτρα
Μέγιστο μήκος τα 10 εκατοστά σε διάμετρο.
Τρέφεται με ψάρια αυγών, κωπήποδα και άλλους οργανισμούς του ζωοπλαγκτόν.
Δεν είναι ακριβώς μέδουσα αλλά μια πλωτή αποικία πολυπόδων.

Cigar jellyfish - Olindias muelleri

Επικινδυνότητα: ⚡⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε υποτροπικά νερά.
Μέγιστο μήκος τα 6 εκατοστά σε διάμετρο.
Τρέφεται με πλαγκτόν.

Compass jellyfish - Chrysaora hysoscella

Επικινδυνότητα: ⚡⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 500 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 30 εκατοστά σε διάμετρο.
Τρέφεται με άλλα θαλάσσια αρθρόποδα και πλαγκτόν.

Fried egg jellyfish - Cotylorhiza tuberculata

Επικινδυνότητα: ⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε υποτροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 7 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 40 εκατοστά σε διάμετρο.
Κυρίως τρέφεται με πλαγκτόν.

Many-ribbed jellyfish - Aequorea forskalea

Επικινδυνότητα: 🚫

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε υποτροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 62 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 10 εκατοστά σε διάμετρο.
Τρέφεται με ζωοπλαγκτόν.

Marine stinger (ή και sea wasp) - Carybdea marsupialis

Επικινδυνότητα: ⚡⚡

Βιολογία:
Είναι βενθοπελαγικό είδος και ζει σε υποτροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 20 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 4 εκατοστά σε διάμετρο.
Κυρίως τρέφεται με κωπήποδα, μυσιδώδη και γαμμαρίδες.

Moon jelly - Aurelia aurita

Επικινδυνότητα: ⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε υποτροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 1250 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 50 εκατοστά σε διάμετρο.
Κυρίως τρέφεται με ζωοπλαγκτόν και αυγά ψαριών.

Nomad jellyfish - Rhopilema nomadica

Επικινδυνότητα: ⚡⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Μέγιστο μήκος τα 80 εκατοστά σε διάμετρο.
Μέγιστο βάρος τα 10 κιλά.
Κυρίως τρέφεται με πλαγκτόν.
Από τα χειρότερα ξενικά είδη.

Pink meanie - Drymonema dalmatinum

Επικινδυνότητα: ⚡⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 20 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τo 1 μέτρο σε διάμετρο.

Portuguese man-of-war - Physalia physalis

Επικινδυνότητα: ⚡⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Μέγιστο μήκος τα 15 εκατοστά σε διάμετρο. Τα πλοκάμια μπορούν να φτάσουν τα 20 με 30 μέτρα.
Κυρίως τρέφεται με νεαρά ψάρια αλλά και γαρίδες, άλλα καρκινοειδή και άλλα μικρά είδη στο πλαγκτόν.Δεν είναι αληθινή μέδουσα, αλλά ένα σιφωνοφόρο.

Purple-striped jellyfish - Pelagia noctiluca

Επικινδυνότητα: ⚡⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθη από 0 μέχρι 1600 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 10 εκατοστά σε διάμετρο και το μήκος των πλοκαμιών μπορεί να φτάσει μέχρι 10 μέτρα.
Κυρίως τρέφεται με σάλπες, διάφορα χιτωνοφόρα, πλακτονικά καρκινοειδή και αυγά ψαριών.

Salp - Thalia democratic

Επικινδυνότητα: 🚫

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθος από 0 μέχρι 850 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 1,8 εκατοστά σε διάμετρο. Και όταν δημιουργεί αλυσίδα μπορεί να φτάσει μέχρι τα 6 μέτρα.
Κυρίως τρέφεται με φυτοπλαγκτόν και βακτήρια.

Upside-down jellyfish - Cassiopea andromeda

Επικινδυνότητα: ⚡⚡

Βιολογία:
Είναι βενθοπελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθος από 60 εκατοστά μέχρι 640 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 30 εκατοστά σε διάμετρο.
Είναι σαρκοφάγο και τρέφεται με μικρά ζώα.

Warty comb jelly - Mnemiopsis leidyi

Επικινδυνότητα: 🚫

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε υποτροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθος από 0 μέτρα μέχρι 200 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 18 εκατοστά σε διάμετρο.
Μέγιστο βάρος το 1 κιλό.
Κυρίως τρέφεται με αυγά και προνύμφες ψαριών.

White-spotted jellyfish - Phyllorhiza punctata

Επικινδυνότητα: ⚡

Βιολογία:
Είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά.
Εντοπίζεται σε βάθος από 0 μέτρα μέχρι 20 μέτρα.
Μέγιστο μήκος τα 60 εκατοστά σε διάμετρο.
Κυρίως τρέφεται με πλαγκτονικά καρκινοειδή, αλλά επίσης και με προνύμφες και αυγά ψαριών.

Τον Μάρτιο του 2018 ξεκινήσαμε ένα νέο πρόγραμμα (project) για την καταγραφή των μεδουσών στην Ελλάδα με την μέθοδο της επιστήμης του πολίτη (citizen science).

Από την 1η Μαίου για να διευκολύνουμε την εισαγωγή καταγραφών από τους πολίτες δημιουργήσαμε μια ομάδα στο facebook με την ονομασία Μέδουσες και Τσούχτρες στην Ελλάδα, όπου θα είναι πιο εύκολες οι καταγραφές και ανοιχτά τα δεδομένα.

Εμείς παίρνουμε αυτές τις καταγραφές, τις αναγνωρίζουμε, τις περνάμε σε μια δική μας βάση δεδομένων που έχουμε δημιουργήσει και στο τέλος τις χαρτογραφούμε.

Τα δεδομένα είναι ανοιχτά και η βάση δεδομένων είναι διαθέσιμη για οποιονδήποτε την ζητήσει (είτε είναι πολίτης ή είτε είναι φορέας) και τα δεδομένα ελεύθερα για χρήση.

Για την σωστή καταγραφή των μεδουσών οι πολίτες θα πρέπει να βάζουν:
- Ημερομηνία Καταγραφής.
- Φωτογραφία ή βίντεο (εάν έχουν τραβήξει, ώστε να θεωρηθεί πιο αξιόπιστη η αναγνώριση και να χαρτογραφηθεί).
- Πόσες μέδουσες καταμετρήσανε από το κάθε είδος (εάν ήταν πολλές μπορούν να βάλουν μια κλίμακα π.χ. 30-50 ή >30).
- Τοποθεσία (Λιμάνι, Παραλία, Πόλη, Χωριό, κλπ).
- Κάποια σχόλια εάν έχουν να γράψουν.
- Και εάν δεν είναι δική τους καταγραφή να βάλουν σύνδεσμο από που το είδαν.
Πάνω κάτω αυτός είναι ο κύκλος ζωής μιας μέδουσας. Να σημειώσουμε πως σε μερικές μέδουσες διαφέρει λίγο ο κύκλος ζωής τους.
Τρόποι αντιμετώπισης των τσιμπημάτων της τσούχτρας – Πρώτες βοήθειες

• Η επαφή με τις τσούχτρες σπάνια μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα ιδιαίτερα σε αλλεργικά άτομα. Το τσίμπημά τους είναι από δυσάρεστο έως επώδυνο, γεγονός που οφείλεται στο υγρό που απελευθερώνεται αντανακλαστικά από το σώμα της τσούχτρας όποτε έρχεται σε επαφή με κάποιον άλλον οργανισμό. Το υγρό αυτό σκοπό έχει είτε να προστατεύσει την τσούχτρα από τους εχθρούς της είτε να παραλύσει τη λεία της (πλαγκτόν και άλλοι μικροί θαλάσσιοι οργανισμοί).

• Τα τσιμπήματα των «ελληνικών» μεδουσών δεν είναι θανατηφόρα. Ωστόσο, το τσίμπημα κάποιων μεδουσών προκαλεί οξύ πόνο και μπορεί να προκαλέσει αναφυλαξία. Για το λόγο αυτό, όταν αλλεργικά άτομα τσιμπηθούν από τσούχτρα, θα πρέπει να βγουν αμέσως έξω από το νερό, προς αποφυγή πνιγμού.

• Για τα τσιμπήματα ενός συγκεκριμένου είδους μέδουσας, μπορεί να τοποθετηθεί ξίδι στην πληγή. Εναλλακτικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και νερό της θάλασσας αν δεν είναι άμεσα διαθέσιμο το ξίδι.

• Δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται φρέσκο νερό, γιατί η αλλαγή της ωσμωτικής τονικότητας μπορεί να απελευθερώσει επιπλέον δηλητήριο. Για τον ίδιο λόγο θα πρέπει να αποφεύγεται ο κνησμός του τραύματος, η χρήση οινοπνεύματος, αμμωνίας και παρόμοιων ουσιών. Ένα ζεστό μπάνιο μπορεί επίσης να βοηθήσει, με εξαίρεση την περίπτωση υποθερμίας.

• Η αφαίρεση των πλοκαμιών μπορεί να γίνει με το χέρι, με τη χρήση ειδικών γαντιών. Έπειτα από την αφαίρεση μεγάλων κομματιών από μέδουσες, στο τραύμα μπορεί να μπει αφρός ξυρίσματος και με την άκρη ενός μαχαιριού, με ένα ξυράφι να αφαιρεθούν όλα τα εναπομείναντα κνιδοκύτταρα.

• Εκτός από τη χορήγηση πρώτων βοηθειών, για να μειωθεί ο κνησμός, μπορούν να χορηγηθούν αντιισταμινικές ουσίες στον ασθενή. Οδοντόκρεμα με σόδα και πάγος εναλλακτικά μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την απομάκρυνση του δηλητηρίου. Οι αλλεργικοί πρέπει πάντα να έχουν μαζί τους μια ένεση αδρεναλίνης ή κορτιζόνης, ανάλογα με τις υποδείξεις του γιατρού.
Το πρόγραμμα συμμετέχει:
- Στο Citizen Science projects on Invasive Alien Species (IAS)
Επίσης για την καλύτερη ενημέρωση του κοινού:
- Υπάρχει λεπτομερής καταγραφή ιστορικού των εμφανίσεων των μεδουσών κατηγοριοποιημένο ανά ημερομηνία (ανανεώνεται μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του μήνα).
Βιβλιογραφία: