Μωβ μέδουσες (Pelagia noctiluca) στο Ιόνιο.

Οι κινήσεις μεδουσών που παρατηρούσαμε τον χειμώνα, μας επαλήθευσαν και επιβεβαιώνεται πια η εξάπλωση των μωβ μεδουσών και στο Ιόνιο από αρχές Απριλίου.

​Ζάκυνθο, Παξοί, Αντιπαξοί, Κεφαλλονιά, Αμβρακικός κόλπος και Κέρκυρα έχουν ήδη καταγραφεί μωβ μέδουσες. Τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες θα αρχίσει να εντείνεται το πρόβλημα και εκεί.​

Το πρόβλημα της εξάπλωσης της έξαρσης των μωβ μεδουσών (Pelagia noctiluca) δεν είναι μόνο στην Ελλάδα. Πέρσι το καλοκαίρι έξαρση είχαμε στο Αιγαίο, την Ισπανία και την Γαλλία.

Φέτος το πρόβλημα είναι πια σχεδόν σε όλη την Μεσόγειο, Από Πορτογαλία στα δυτικά μέχρι και το Ισραήλ στα ανατολικά και νότια στις περισσότερες Αφρικανικές χώρες. Ενώ μπορεί ακόμα να μην έχει αναφερθεί κάτι στην Αδριατική θάλασσα είναι θέμα ημερών ή εβδομάδων να αρχίσουν να έχουν πρόβλημα και εκεί.

Παρακάτω στον χάρτη του του inaturalist βλέπουμε μόνο ένα μέρος των καταγραφών και αυτό διότι άλλες χώρες όπως π.χ. η Ιταλία έχουν δικές τους εφαρμογές που βάζουν εκεί τις καταγραφές και τα δεδομένα, με πολλές φορές αυτές οι εφαρμογές να είναι κλειστές για την διαθεσιμότητα των δεδομένων στο κοινό ανά πάσα στιγμή.

Οι υπηρεσίες οικοσυστήματος που παρέχονται από τις μέδουσες είναι πολλές Παρακάτω αναλύουμε τι βλέπετε στην εικόνα παραπάνω.

           Ρυθμιστικές υπηρεσίες:

1. Οι σάλπες καταναλώνουν φυτοπλαγκτόν,
2. και μεταφέρουν άνθρακα στο βένθος μέσω σφαιριδίων κοπράνων.
3. Η συσσώρευση πτωμάτων μέδουσας (πυροσώματα) στον βυθό της θάλασσας παίζει σημαντικό ρόλο στη μεταφορά άνθρακα από τα επιφανειακά ύδατα στο βένθος.
   
   Υπηρεσίες παροχής:
   
   
4. Μέδουσες συγκομίζονται για τρόφιμα και άλλες χρήσεις.
   
   Υπηρεσίες υποστήριξης:
   
   
5. Η ατημέλητη σίτιση παρέχει θρεπτικά συστατικά για την υποστήριξη της πρωτογενούς παραγωγής,
6. Κολυμπώντας οι μέδουσες συμβάλλουν στην ανάμειξη των ωκεανών λόγω μετατόπισης του νερού καθώς κινούνται μέσα από αυτό,
7. Οι μέδουσες παρέχουν μια πηγή θηράματος για εκατοντάδες διαφορετικά ζώα,
8. Οι μέδουσες είναι σημαντικοί θηρευτές στα πελαγικά θαλάσσια συστήματα και
9. Οι μέδουσες παρέχουν ενδιαιτήματα και καταφύγια για μια μεγάλη ποικιλία ταξινομικών ειδών.
   
   Πολιτιστικές υπηρεσίες:
   
   
10. Τα προγράμματα επιστήμης των πολιτών ενθαρρύνουν το κοινό να μετράει και να εντοπίζει τις μέδουσες που έχουν αποκλειστεί στις παραλίες και οι μέδουσες σε ενυδρεία αιχμαλωτίζουν τη φαντασία των παιδιών
    
    

Διαβάστε περισσότερα στο:
https://www.researchgate.net/publication/259704502_Ecological_and_Societal_Benefits_of_Jellyfish 

Η εμφάνιση της μέδουσας Aequorea forskalea στον Παγασητικό και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας δεν επιφέρει κάποιο κίνδυνο μίας και αυτές οι μέδουσες είναι ακίνδυνες για τον άνθρωπο.

Οι πολίτες την χαρακτηρίζουν σαν μαύρη μέδουσα λόγω των πολλών μπλε σκούρων καναλιών που έχουν και φαίνονται σαν μαύρα.

Οι μέδουσες αυτές αντέχουν σε κρύα νερά και θα φύγουν σύντομα. Ενώ τώρα για Μάρτιο και Απρίλιο θα υποδεχτούμε και την ετήσια έξαρση των μεδουσών πυξίδα (Chrysaora hysoscella).

Πιο πολύ έχουμε να ανησυχούμε για το ότι εισήλθαμε στην 2η χρονιά της έξαρσης των μεδουσών Pelagia noctiluca, η οποία θα είναι χειρότερη απ' ότι πέρσι, παρά για τις άλλες μέδουσες.

Από τον Ιανουάριο του 2022 έχει υπάρξει επανεμφάνιση των μεδουσών Pelagia noctiluca στις ανατολικές και βόρειο-ανατολικές ακτές της Μάλτας και υπάρχει ένας προβληματισμός αν επανεμφανίσθηκαν φυσιολογικά στην περιοχή μετά την έξαρση που είχε η Μάλτα το 2018-2020 ή αν είναι από τις μεγαλύτερες μετακινήσεις αυτού του είδους που καταγράφονται, από τις ακτές της Ισπανίας και της Γαλλίας που είχαν την ίδια έξαρση πέρσι με εμάς στο Αιγαίο. 

Το φθινόπωρο διακρίναμε μια μεγάλη εξάπλωση και μερική μετακίνηση του είδους, λόγου του καιρού και των υποθαλάσσιων ρευμάτων από τις ακτές της Ισπανίας και της Γαλλίας μέχρι την κεντρική Ιταλία.

Αν έχει υπάρξει τέτοια μαζική μετακίνηση ως την Μάλτα τότε φέτος κινδυνεύουμε να δούμε την έξαρση αυτή και στο Ιόνιο, ίσως και σε σύντομο χρονικό διάστημα - το οποίο εξαρτάται από τα υποθαλάσσια ρεύματα. Αν όμως πρόκειται για μία τόσο σύντομη φυσική έξαρση και επανεμφάνιση τόσο σύντομα - μόλις 2 χρόνια από την τελευταία έξαρση στην Μάλτα, θα πρέπει να μας ανησυχήσει σαν επιστήμονες ακόμα περισσότερο για το τι συμβαίνει.

Όσο αφορά στην Ελλάδα, έχουμε μπει ήδη στην 2η χρονιά έξαρσης (η έξαρση ξεκίνησε από τον Οκτώβριο του 2020) των μεδουσών Pelagia noctiluca και θα είναι σε χειρότερο επίπεδο απ' ότι η προηγούμενη χρονιά στο Αιγαίο, όμως περιμένουμε εξάπλωση και σε άλλες περιοχές που δεν τις είχαμε δει πέρσι. 

Καλό είναι να προετοιμαστούμε έγκαιρα, επιχειρηματίες και πολίτες, για ένα αρκετά δύσκολο καλοκαίρι.

Διαθέσιμες δημόσια οι καταγραφές μεδουσών για το έτος 2021 στο figshare. (Εναλλακτικά μπορείτε να τις βρείτε και στο Researchgate)

Τι είναι το figshare;

Το figshare είναι μια πλατφόρμα που δίνει τη δυνατότητα στους ερευνητές, ακαδημαϊκούς, κ.α., να ανεβάζουν, να μοιράζονται, να αναφέρουν και κυρίως να ανακαλύπτουν κάθε είδους ερευνητικά δεδομένα με την ασφάλεια ότι η πλατφόρμα υποστηρίζει τη μακροπρόθεσμη διατήρηση δεδομένων.

Γιατί ανέβασμα τα δεδομένα στο figshare;

Αυτά τα δεδομένα, δηλαδή οι καταγραφές χρειάζονται από ακαδημαϊκούς, ερευνητές, βιολόγους, ζωολόγους, φοιτητές, κ.α., ώστε να μπορούν είτε να κάνουν νέες έρευνες, μελέτες και επιστημονικές δημοσιεύσεις σχετικά με τις μέδουσες από το μηδέν ή είτε να τις ενσωματώνουν σαν αναφορά στις υπάρχουσες δημοσιεύσεις τους που είναι προς δημοσίευση σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό.

Την παρατήρηση και καταγραφή των μεδουσών στην Ελλάδα, την πραγματοποιούμε από το 2018 και αρκετοί φοιτητές μας ζητάνε κάθε χρόνο τις καταγραφές των μεδουσών είτε για προσωπική μελέτη ή είτε για να τις χρησιμοποιήσουν σε πτυχιακές εργασίες τους.

Οι πολίτες-επιστήμονες συνεισφέρουν με τις καταγραφές τους στο inaturalist και στο πρότζεκτ μας:  https://www.inaturalist.org/projects/jellyfish-of-greece (όπου αυτές οι καταγραφές είναι δημόσια διαθέσιμες) και μετά βιολόγοι και ερευνητές χρησιμοποιούν τα δεδομένα αυτά για τις επιστημονικές τους δημοσιεύσεις.

Για το 2021 συνείσφεραν 574* πολίτες-επιστήμονες (citizen scientists) και τους οποίους ευχαριστούμε για μια ακόμα φορά για την πολύ σημαντική βοήθεια τους.

* Τα ονόματα χρήστη τους βρίσκονται μέσα στην βάση δεδομένων για την αναγνωρισιμότητα στην προσφορά τους στην επιστήμη του πολίτη.

Μπορεί να φτάσαμε στον Δεκέμβριο και να έπεσε αρκετά η εξωτερική θερμοκρασία, αλλά η επιφάνεια της θάλασσας είναι ακόμα ζεστή με το Βόρειο Αιγαίο να ξεκινάει από 14.8 βαθμούς Κελσίου και να φτάνει σχεδόν τους 20.5 βαθμούς στο Νότιο Αιγαίο (π.χ. Ρόδο).

Τι σημαίνει όμως αυτό για την έξαρση των μεδουσών που επικρατεί στο Αιγαίο από το φθινόπωρο του 2020;

Με τα στοιχεία που έχουμε οι μωβ μέδουσες (Pelagia noctiluca) μπορούν και επιβιώνουν ακόμα και περίπου στους 3 βαθμούς Κελσίου, ενώ μπορούν να αναπαραχθούν* επιτυχώς από τους 16.5 βαθμούς Κελσίου.

Στο αιγαίο ποτέ δεν πέφτει η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας κάτω από 12 βαθμούς Κελσίου.

Μπορεί να έχουμε δυνατούς ανέμους κάποιες ημέρες και να καθαρίζουν οι θάλασσες από τις μέδουσες, αλλά και πάλι μόλις εισήλθαμε στην 2η χρονιά της έξαρσης που υπολογίζουμε ότι θα είναι χειρότερη από πέρσι (με βάση όλες τις εξάρσεις στην Μεσόγειο, όπου η 2η χρονιά είναι πάντα η χειρότερη).

Συμβουλεύουμε τους χειμερινούς κολυμβητές να είναι εξίσου προσεχτικοί όπως ήταν τους προηγούμενους μήνες και να μην καθησυχάζονται, όπως και να ελέγχουν καθημερινά την φορά των ανέμων για την παραλία που θέλουν να πάνε.

Διότι συνεχίζουμε να έχουμε αρκετές καταγραφές με μέδουσες κοντά σε παραλίες (σημείωση: ειδικά στην Αττική) και πολλοί κολυμβητές να τσιμπιούνται.

Παράκληση να σταματήσουν οι πολίτες να βγάζουν τις μέδουσες στην στεριά. Δεν έχει απολύτως κανένα νόημα αυτό που κάνουν και δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από τα ίσως 5 λεπτά που θα καταφέρουν να κερδίσουν για κολύμπι.

Παρακάτω παραθέτουμε 5 βασικούς λόγους: 

1. Οι μέδουσες Cotylorhiza tuberculata, δημιουργούν καταφύγιο για νεαρά ψάρια ανάμεσα στα πλοκάμια τους και στην καμπάνα τους.

2. Σε έξαρση μεδουσών όπως της Pelagia noctiluca, πέρα του ανήθικου θέματος να σκοτώνονται χωρίς λόγω χιλιάδες μέδουσες, δεν υπάρχει κανένα απολύτως νόημα.

Ακόμα και 1.000 να βγάζατε σε μια παραλία υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια άλλες μέδουσες σε πολύ κοντινή απόσταση, που ακόμη και ένα σκάφος να περνούσε με τον κυματισμό θα μπορούσε κάποιες να τις φέρει στην παραλία προς τους λουόμενους.

3. Όταν πάτε να βγάλετε τις μέδουσες,  τα κνιδοκύτταρα μπορούν να σπάσουν και να παραμείνουν στην θάλασσα.

Τα κνιδοκύτταρα (δείτε εικόνα παρακάτω) είναι τα περιμετρικά διαφανή πλοκάμια τα οποία περιέχουν τις νηματοκύστες. Αυτά τα πλοκάμια σπάνε πολύ εύκολα και είναι αδύνατον κάποιος να δει τι τον τσίμπησε.

4. Στην άμμο που κάποιοι τις θάβουν, έτσι και κάποιος τις πατήσει εκτός από το ότι θα δημιουργήσει οίδημα στο πόδι, αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να μην μπορούν καν να φορέσουν παπούτσι ή παντόφλα για εβδομάδες, και ευαίσθητα άτομα να καταλήξουν στο νοσοκομείο.

Αυτό μπορεί να προκαλέσει και την απώλεια εργασίας για κάποια άτομα που δεν θα μπορούν να περπατήσουν για να δουλέψουν και να πρέπει να μείνουν σπίτι. Όπως και κάποιοι άνθρωποι ίσως να κάνουν μηνύσεις σε λουόμενους (που τις βγάζουν και τις θάβουν) λόγω του ότι χάνουν χρήματα που δεν θα μπορούν να δουλέψουν για καιρό.

5. Ο σημαντικός ρόλος τους στο οικοσύστημα.

Όσο και να μην μας αρέσουν οι μέδουσες ή να βρίσκουμε εκνευριστικό το τσίμπημα τους, οι μέδουσες παίζουν και αυτές ένα μεγάλο ρόλο στο οικοσύστημα, και αυτό είναι η τροφική αλυσίδα.

Οι μέδουσες τρέφονται με ζωοπλαγκτόν (χιλιάδες μικροσκοπικά διαφορετικά πλαγκτονικά είδη - συμπεριλαμβανομένου και διάφορα είδη μεδουσών), το ζωοπλαγκτόν τρέφεται με φυτοπλαγκτόν. Αλλά παραμένουν γλυκός μεζές για τις θαλάσσιες χελώνες (όπου μπορούν να φάνε εκατοντάδες) και κάποια είδη ψαριών (π.χ. Ρέγγα, τόνος, κ.α.).

Αφαιρώντας ή και μειώνοντας ένα είδος φέρνεις σε κίνδυνο και άλλα είδη που εξαρτώνται από αυτό το είδος.

Αυτό σημαίνει πως και μικρά ψάρια που βρίσκουν προστασία στα πλοκάμια των Μεδουσών επειδή έχουν ανοσία στην τοξίνη των μεδουσών προστατεύονται από άλλους θηρευτές μέχρι να μεγαλώσουν ή κάποια είδη και σχεδόν σε όλη τους την ζωή ζουν γύρω από τις μέδουσες.

Κάποια είδη ψαριών αλλά και θαλάσσιων χελωνών η διατροφής τους είναι σημαντικό μέρος της ζωής των Μεδουσών. π.χ. η διατροφή της Ρέγγας μπορεί να αποτελεί και το 20% σε μέδουσες. Και αυτό είναι ένα μεγάλο σημαντικό ποσοστό διότι σε συγκεκριμένα μέρη η επιβίωση της Ρέγγας μπορεί να εξαρτάται μόνο αν έχει Μέδουσες σε εκείνη την περιοχή αν δεν υπάρχει κάποιο άλλο είδος από αυτά που τρώνε. Στην Μεσόγειο συναντάμε Ρέγγα μόνο κοντά στο Γιβραλτάρ.
​
Η μείωση μεδουσών όμως μπορεί να προκαλέσει ένα ακόμη πρόβλημα. Και αυτό είναι η αύξηση του πλαγκτόν.

Έντονο πρόβλημα φέτος θα έχουν αρκετές παραλίες στο Αιγαίο (προς την χερσαία Ελλάδα), με βάση τις καταγραφές που έχουμε για τις μωβ μέδουσες.

Το πρόβλημα που αντιμετώπισε ο κορινθιακός πριν 3-5 χρόνια και η έξαρση που είχε η Μάλτα τις 2 τελευταίες χρονιές, τώρα έρχεται στο Αιγαίο.

Όλο τον χειμώνα μέχρι και σήμερα οι μωβ μέδουσες (Pelagia noctiluca) εντοπιζόντουσαν από Αττική, Πήλιο, Χαλκιδική μέχρι και Καβάλα, όπως και σε ελάχιστα νησιά κοντά σε αυτές τις περιοχές.

Οι μωβ μέδουσες θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα είδη μεδουσών στην Μεσόγειο. Το τσίμπημα τους είναι επώδυνο λόγω της νευροτοξίνης που έχουν. 

Οι νηματοκύστες παράγουν στο ανθρώπινο δέρμα, ερύθημα, πρήξιμο, κάψιμο όπως και μερικές φορές σοβαρές δερμονεκρωτικές, καρδιο- και νευροτοξικές επιδράσεις, οι οποίες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες σε ευαίσθητα άτομα. 

Οι εξάρσεις μεδουσών μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τις ανθρώπινες οικονομικές δραστηριότητες, όπως κολύμβηση, ψάρεμα, τουρισμός, κλπ. 

Χρήσιμες συμβουλές για τους πολίτες:

• Οι πολίτες καλούνται να κοιτάζουν τον καιρό και τους ανέμους πριν πάνε σε κάποια παραλία. Χρειάζεται να έχει αντίθετους ανέμους με την φορά της παραλία (π.χ. αν η παραλία έχει θέα προς τον Νότο, τότε για να μειώνεται η πιθανότητα να υπάρχουν μέδουσες πρέπει οι άνεμοι να κατεβαίνουν από τον Βορά, ώστε τον κυματισμό που δημιουργεί να τις διώχνει μακριά από τις παραλίες).
  
  
• Αν σε μια παραλία έχει πλαγκτόν, συνιστάται να αποφεύγουν οι πολίτες να κολυμπάνε, διότι οι μέδουσες τρέφονται με πλαγκτόν αλλά και τα κνιδοκύτταρα τους είναι μικρά, διαφανή και μπορούν να φτάσουν τα 10 μέτρα μήκος.
  
  
• Αν υπάρχει έντονο πρόβλημα με τις μωβ μέδουσες σε μια παραλία τότε συνιστάται οι πολίτες να μην ρισκάρουν να κολυμπήσουν και να φροντίζουν να έχουν πάντα κάποια αντισταμινική κρέμα μαζί τους.
  
  
• Για κανέναν λόγο οι πολίτες δεν πρέπει να βγάζουν τις μέδουσες έξω για να τις θάψουν στην άμμο, λόγω του ότι μεταφέρεται το πρόβλημα έξω με πιθανότητα κάποιος να πατήσει έστω και τυχαία κάποια νηματοκύστη, αλλά και γιατί σε τέτοιες μεγάλες εξάρσεις όσες και να δουν οι πολίτες και να βγάλουν υπάρχουν και άλλες εκατοντάδες μέσα στην θάλασσα. Δεν πρόκειται να λυθεί έτσι το πρόβλημα.
  
  
• Καλούνται όλοι οι πολίτες που βλέπουν οποιαδήποτε μέδουσα να τραβάνε φωτογραφία (έστω και με το κινητό του) και να ανεβάζουν την καταγραφή στο inaturalist.org (η πλατφόρμα έχει εφαρμογή και για ios και android) βάζοντας το είδος μέδουσας (αν δεν γνωρίζουν το είδος ας τοποθετούν cnidaria), την ημερομηνία που την είδανε και την ακριβή τοποθεσία. Με αυτό τον τρόπο ενημερώνεται ο σπέσιαλ google χάρτης που φτιάξαμε (οπότε μπορεί ο κάθε πολίτης να γνωρίζει τι καταγραφές μεδουσών υπάρχουν στην κάθε περιοχή από το κινητό του και μέσω των google maps), αλλά και οι καταγραφές είναι ανοιχτές για να μελετηθούν από κάθε βιολόγο και ερευνητή χρειάζεται αυτά τα δεδομένα.

Όλοι οι πολίτες και καταστηματάρχες πρέπει να συμβάλλουν στην προσπάθεια σωστής καταγραφής των μεδουσών αν δουν, και να μην προσπαθήσουν να κρύψουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί όπως έγινε άλλες χρονιές, ηδάλλως ο τουρισμός μπορεί να καταστραφεί φέτος.

Οι Μέδουσες στην Ελλάδα παραμένουν από τα πιο παρεξηγημένα πλάσματα των θαλασσών μας. Είναι τα πλαγκτονικά πλάσματα που όταν τα δουν οι άνθρωποι τρέχουν σαν τρελοί να βγουν από την θάλασσα και να πάρουν ότι βρουν (φτυαράκια, κουβάδες, καπέλα, κλπ) για να τις βγάλουν έξω για να πεθάνουν.

Το πραγματικό ερώτημα είναι πόσοι όμως γνωρίζουν τουλάχιστον 1-2 πράγματα για τις μέδουσες;

Το μάθημα έχει σχεδιαστεί για όλες τις ηλικίες και έχει γραφτεί όσο πιο απλά γίνεται για να είναι κατανοητό απ' όλους.

Το μάθημα για τις μέδουσες περιέχει λίγα βασικά πράγματα για την βιολογία και ανατομία τους, περιγραφή για κάποια γνωστά είδη μεδουσών που βλέπουμε περισσότερο απ' όλες τα υπόλοιπες, για τον ρόλο που παίζουν στο οικοσύστημα, για το τι να καταγράφετε όταν τις συναντάτε (δηλαδή τι δεδομένα θέλουμε)  αλλά και το πως να προστατευτείτε από τις μέδουσες και να σχεδιάσετε ακόμα και το που θα πάτε εξαρτώντας από τους ανέμους.

Το μάθημα από 15 Σεπτεμβρίου είναι διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://mywildlifeschool.com/course/jellyfish/.

​Σήμερα 12 Αυγούστου άρχισαν όλες οι ηλεκτρονικές και τοπικές εφημερίδες να βγάζουν copy-paste το ίδιο άρθρο για το που εμφανίστηκαν μέδουσες και ότι αυξήθηκαν σε όλη την Ελλάδα.

Επειδή τα ΜΜΕ κατά καιρούς λένε ότι να είναι, ας ξεκινήσουμε από την αρχή.

Το πρόγραμμα καταγραφής των μεδουσών τρέχει από το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας με σκοπό να καταγράψει τις μέδουσες που εμφανίζονται στην Ελλάδα και να κατανοήσουμε λίγα περισσότερα πράγματα για αυτές, όπως που εμφανίζονται οι μέδουσες, πότε εμφανίζεται το κάθε είδος, πότε βλέπουμε έξαρση και ποια είδη μεδουσών συνυπάρχουν μαζί.

Πώς γίνεται αυτό;

Οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί και έχει facebook βάζει την καταγραφή του στην ομάδα του facebook: https://www.facebook.com/groups/medouses, αλλά έχουμε φροντίσει και για αυτούς που δεν έχουν facebook να μας στέλνουν τις καταγραφές μέσω email ή πολλές φορές τους προτρέπουμε να τις βάζουν στο inaturalist.org (όπου παίρνουμε όλα τα δεδομένα για την βιοποικιλότητα της Ελλάδας) αλλά έτσι βοηθούν και σε άλλα ευρωπαϊκά και παγκόσμια προγράμματα.

Έτσι από αυτό το πρόγραμμα το πρώτο που κάναμε είναι δημιουργήσουμε τον οδηγό πεδίου για τις μέδουσες, ώστε οι πολίτες να μπορούν μόνοι τους να αναγνωρίζουν το είδος μέδουσας που είδαν ή τους τσίμπησαν. Βεβαίως πάντα προσφέρουμε (αφιλοκερδώς) αναγνώριση στο είδος που είδανε και μας έχουν στείλει υλικό (φωτογραφίες / βίντεο).

Δεύτερο βήμα ήταν η δημιουργία χάρτη με τις εμφανίσεις των μεδουσών ώστε να ενημερώνεται ο κόσμος.

Αυξήθηκαν οι μέδουσες;

Για να πει κανείς ότι αυξήθηκαν ή μειώθηκαν οι μέδουσες πρέπει να έχει δεδομένα και από άλλες χρονιές. Όταν η Ελλάδα (σαν κράτος) δεν μαζεύει δεδομένα και μόνο οι φορείς αποκτούν μέσω διάφορων projects είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς σε μια τέτοια ερώτηση.

Παρ' όλα αυτά υπάρχει ανάλογα με την χρονιά κάποιες αυξομειώσεις, ανάλογα με το είδος και την τοποθεσία. π.χ. Φέτος βλέπουμε μείωση στις καταγραφές με πέρσι, αλλά αυτό δεν σημαίνει κάτι, διότι οι καταγραφές αφορούν από πολίτες. Όπως καταλαβαίνεται χωρίς την βοήθεια του κόσμου (citizen science) θα ήταν ακατόρθωτο να υπάρχει προσωπικό για μια τόσο μεγάλη ακτογραμμή που έχει η Ελλάδα να είναι παρών παντού σε καθημερινή βάση.

Τι σημαίνει όμως αυτό;

Ότι οι πολίτες που βοήθησαν πέρσι μπορεί να πήγαν σε διαφορετικό μέρος για διακοπές όπου έχει λιγότερες μέδουσες ή δεν είδαν και καθόλου. Ή μπορεί να μην πήγαν καν διακοπές. Και τα νέα άτομα που μας δίνουν καταγραφές συνήθως οι περισσότερες είναι τυχαίες μέδουσες που είδαν. 

Από την άλλη πλευρά ο περισσότερος κόσμος μπαίνει για μπάνιο και δεν απομακρύνεται ούτε καν 20 μέτρα από την παραλία. Κάθεται έξω στην ζώνη όπου όλοι πλατσουρίζουν.  Έχουμε ήδη καταγράψει σε παραλίες οι οποίες ήταν πλήρης με κόσμο, και στα πρώτα 30-40 μέτρα από την παραλία να μην υπάρχει μέδουσα και πιο βαθιά (ακόμα και στα 50-100 μέτρα από την παραλία) να υπάρχουν πάρα πολλές. Έτσι για να δει κάποιος μέδουσες έξω-έξω πρέπει να τις έχουν παρασύρει τα θαλάσσια ρεύματα και τα κύματα.

Υπάρχουν προβλήματα;

Δυστυχώς μέσα από το πρόγραμμα έχουμε εντοπίσει διάφορα προβλήματα. 

Το κύριο από αυτά είναι η δυσφορία μερικών πολιτών νομίζοντας ότι δυσφημούμε την περιοχή τους και αρνούνται να μας δώσουν στοιχεία. Δηλαδή αντί για την ενημέρωση των πολιτών και πως να προστατευτούν προτιμάνε τις καταγγελίες εναντίων μας. Λες και με μαγευτικό τρόπο θα εξαφανιστούν οι μέδουσες από την περιοχή ή ότι οι τουρίστες δεν θα το καταλάβουν ότι έχει μέδουσες και δεν θα σηκωθούν να φύγουν.

Επίσης υπάρχουν πολίτες που μας δίνουν φωτογραφίες, βίντεο αλλά και καταγραφές οι οποίες δεν είναι ολοκληρωμένες, όπως δεν δίνουν ακριβή τοποθεσία ή ημερομηνία. Για μια καταγραφή να είναι ολοκληρωμένη και να μπορέσουμε να την καταγράψουμε και να την χαρτογραφήσουμε χρειαζόμαστε τα εξής στοιχεία:

• Ημερομηνία
• Τοποθεσία
• Είδος (άμα δεν το ξέρουν, μπορούν να μας το περιγράψουν ή να μας δώσουν φωτογραφίες και να το αναγνωρίσουμε εμείς)
• Πληθυσμό (πόσες είδανε οι ίδιοι).
• Φωτογραφία / Βίντεο είναι προαιρετικά (αλλά πολύ χρήσιμα για την επαλήθευση του είδους)

Χάρτης της google.

Η google δεν αποφάσισε μια ημέρα να σου έχει δεδομένα για το που εμφανίστηκαν οι μέδουσες (ουτοσάλως από που θα έπαιρναν τα δεδομένα). Υπάρχουν 2 άτομα από το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας που δημιούργησαν τον χάρτη (όπου να τονίσουμε ότι ο κάθε πολίτης μπορεί να δημιουργήσει χάρτη και να βάλει τα δεδομένα), τον έκαναν δημόσιο, τον συντηρούν αλλά ανανεώνουν και τα δεδομένα όσο πιο συχνά γίνεται. 

Μπορείτε να δείτε παρακάτω τον διαδραστικό χάρτη, και αν πατήσετε το εικονίδιο που έχει αριστερά από το όνομα "Μέδουσες (Jellyfish) 2019"​ μπορείτε να δείτε και τις καταγραφές των προηγούμενων μηνών (όπου τις απενεργοποιούμε για να μην υπάρχει σύγχυση).

​Με λίγα λόγια όχι δεν φαίνεται να αυξήθηκαν οι μέδουσες.
Οι καταγραφές εξαρτώνται από πόσες μας δίνουν οι πολίτες.
Στην πραγματικότητα είναι πολλές περισσότερες απ' ότι καν φαντάζεστε οι μέδουσες.
Εξαρτάται από την περίοδο. π.χ. τον χειμώνα υπάρχουν ελάχιστες, σχεδόν μηδαμινές καταγραφές.
Και βλέπουμε τις μέδουσες από τον Μάρτιο μέχρι και τον Νοέμβριο, με τις περισσότερες τέλη Ιουλίου με μέσα Αυγούστου όπου περισσότεροι άνθρωποι ξεχύνονται στις παραλίες για τις διακοπές τους.

Και άμα κάποια εφημερίδα ή περιοδικό θέλει να μιλήσει για τις μέδουσες ας μας ρωτήσει (δεν θα τους κοστίσει κάτι) στο email biodiversitygr@gmail.com και ο υπεύθυνος για το πρόγραμμα θα έρθει σε άμεση επαφή μαζί τους ή θα τους προωθήσουμε σε άλλους θαλάσσιους βιολόγους που ασχολούνται με τις μέδουσες στην Ελλάδα ή και στο εξωτερικό.

Υπενθυμίζουμε πως συνεχίζουμε το πρόγραμμα καταγραφής των μεδουσών και για το έτος 2019. Συνήθως συναντάμε τις μέδουσες από τον Μάρτιο έως και τον Νοέμβριο.

Βάλαμε ήδη τις πρόσφατες καταγραφές για τον Μάρτιο και τον Απρίλιο στον νέο χάρτη.

Όσοι θέλετε να συμμετάσχετε βάλτε τις καταγραφές σας στο Μέδουσες και Τσούχτρες στην Ελλάδα - Jellyfish in Greece ή στο inaturalist (παίρνουμε όλα τα δεδομένα για τις καταγραφές που γίνονται στην Ελλάδα), και δώστε όσα περισσότερα στοιχεία γίνεται όπως:

• Ημερομηνία που είδατε την μέδουσα (ή μέδουσες)
• Είδος (έχουμε οδηγός πεδίου για σωστή αναγνώριση αλλά σας κάνουμε και εμείς αναγνώριση: https://www.biodiversitygr.org/jellyfish-species.html)
• Πληθυσμό (δηλαδή πόσες μέδουσες είδατε από το ίδιο είδος. Εάν είναι πολλές βάλτε >5, >20 ή >50)
• Τοποθεσία (όσο πιο ακριβής γίνεται για να μην υπάρχει τρομοκράτηση κόσμου, π.χ. παραλία και περιοχή, ή και συντεταγμένες εάν έχετε)
• Και φωτογραφία ή βίντεο (ακόμα και εάν είναι τραβηγμένη από κινητό είναι καλύτερο από το να μην υπάρχει καθόλου)

Από 3 Ιουλίου του 2018 είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα για τα ξενικά είδη (https://easin.jrc.ec.europa.eu/CitizenScience/Projects) το πρόγραμμα (project) που τρέχουμε για την καταγραφή των μεδουσών στην Ελλάδα με την μέθοδο της επιστήμης του πολίτη (citizen science).

Όπως υποσχεθήκαμε τα δεδομένα που έχουμε συγκεντρώσει μέχρι τώρα για τις μέδουσες στην Ελλάδα (για Απρίλιο και Μαίο) από το πρόγραμμα καταγραφής που τρέχουμε, ανέβηκαν στον χάρτη (το σύστημα τραβάει αυτόματα την τοποθεσία, οπότε υπάρχει και περίπτωση ελάχιστων λάθων στα σημεία που έχουν μπει). 

Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι σε Ευβοικό κόλπο και Σαρωνικό εμφανίζονται οι μέδουσες Chrysaora hysoscella, ενώ στον κορινθιακό είναι πολύ μεγάλο το πρόβλημα με τις Pelagia noctiluca.

Όλη η βάση δεδομένων είναι διαθέσιμη προς κάθε ενδιαφερόμενο (είτε είναι πολίτης ή είτε είναι φορέας), αρκεί βεβαίως να μας την ζητήσετε και θα σας την στείλουμε άμεσα.

Από τον Μάρτιο του 2018, έχουμε ξεκινήσει ένα νέο project καταγραφής των μεδουσών της Ελλάδα σε μια βάση δεδομένων.

Την 1η Μαίου του 2018 δημιουργήσαμε μια νέα ομάδα (group) στο Facebook με τίτλος "Μέδουσες και Τσούχτρες στην Ελλάδα" , όπου οι πολίτες μπορούν να βάζουν τις δικές τους καταγραφές, να τους βοηθάμε στις αναγνωρίσεις των μεδουσών, να συζητάμε για αυτές και να ενημερώνονται άμεσα για το που υπάρχουν οι μέδουσες στην Ελληνική επικράτεια.
Αλλά δεν σταματάει εκεί. Βάζοντας ο κάθε πολίτης τις καταγραφές του στην ομάδα στο facebook, εμείς τις περνάμε αυτές τις καταγραφές στην βάση δεδομένων μας και την διαθέτουμε ελεύθερα (μιας και πιστεύουμε στα ανοιχτά δεδομένα) προς κάθε ενδιαφερόμενο. Είτε είναι κάποιος πολίτης που τον ενδιαφέρει να ενημερωθεί ή είναι απλώς περίεργος, ή είτε είναι κάποιος φορέας και τα θέλει τα δεδομένα αυτά για κάποια επιστημονική μελέτη.

Σε όσους συμμετάσχουν τους λέμε να δηλώνουν και τα εξής στοιχεία (εάν γνωρίζουν):

1. Ημερομηνία Καταγραφής
   
2. Φωτογραφία ή βίντεο (εάν έχουν τραβήξει)
   
3. Είδος μέδουσας (έχουμε οδηγό αναγνώρισης, αλλά και ακόμα εάν δεν ξέρουν τους κάνουμε εμείς την αναγνώριση εάν υπάρχει φωτογραφία ή βίντεο) και πόσες μέδουσες καταμετρήσανε από το συγκεκριμένο είδος (εάν ήταν πολλές μπορούν να βάλουν μια κλίμακα π.χ. 30-50 ή >30)
   
4. Τοποθεσία (Λιμάνι, Παραλία, Πόλη, Χωριό, κλπ)
   
5. Και σημειώσεις εάν έχουνε
   
6. Εάν το είδανε σε κάποιο site, να βάλουνε και τον σύνδεσμο.

Εάν δεν γνωρίζουν τι μέδουσα είναι αυτή που είδατε μπορείτε να χρησιμοποιήσουν τον οδηγό αναγνώρισης: 
https://www.biodiversitygr.org/jellyfish.html, ή και να ζητήσουν άμεση αναγνώριση από άλλα μέλη της ομάδας.
Σημείωση: Οι περισσότερες μέδουσες (ή και τσούχτρες όπως αναφέρονται συχνά) είναι ακίνδυνες.

Βίντεο και πληροφορίες του Nautilus Greece.

Ο κος. Μιχάλης από το Nautilus Greece μας έστειλε το βίντεο για να δείξει στον κόσμο πόσο παρεξηγημένες είναι οι μέδουσες και πως η άγνοια είναι αυτό που δημιουργεί τον φόβο και τον τρόμο.

Ο ίδιος τράβηξε δημιούργησε το παρακάτω βίντεο όπου δείχνει να κολυμπάει με τον γιο του όχι με μια μέδουσα αλλά με ένα ολόκληρο κοπάδι από μέδουσες Rhizostoma pulmo.

Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Να έχουν μια πολύ ευχάριστη περιπέτεια στις καλοκαιρινές τους διακοπές και να ευχαριστηθούν την θάλασσα ολομόναχοι τους.

​Δείτε το βίντεο: