Για εισιτήρια: https://www.eventbrite.co.uk/e/oceans-2019-festival-tickets.

Όσοι από εσάς που θα διαβάσετε αυτή την δημοσίευση, και θα παρευρίσκεστε στην Αγγλία στις 14 Σεπτεμβρίου, συνιστούμε να περάσετε από το Oceans 2019 Festival, στο Bristol.

Το Oceans 2019 (πέρσι λεγόταν shark fest uk) είναι μίας ημέρας φεστιβάλ όπου φέρνει όλους τους ανθρώπους από όλο τον κόσμο που ασχολούνται με την θάλασσα κοντά.

Conservationists (άτομα που ασχολούνται με την διατήρηση της άγριας ζωής), οργανώσεις, καλλιτέχνες, δύτες, σέρφερς, εκπαιδευτικούς, οικογένειες και επιστήμονες που ενδιαφέρονται για την θαλάσσια βιοποικιλότητα συναντιούνται, συζητάνε, μαθαίνουν για τα προγράμματα που τρέχουν παγκοσμίως, γνωρίζονται με τις οργανώσεις και με άλλους επιστήμονες και προκύπτουν νέες ευκαιρίες για δουλειές, εκπαίδευση, συνεργασίες, εθελοντισμό αλλά και δράσεις.

Πέρα από τις ομιλίες και τα βίντεο με τις δράσεις τι έχουν κάνει τις προηγούμενες χρονιές η κάθε οργάνωση, υπάρχουν πάγκοι με υλικό (αφίσες, βιβλία, 3d υλικά, κλπ) όπου ο κόσμος μπορεί να μάθει περισσότερα πράγματα για την κάθε οργάνωση να συζητήσει με τους υπεύθυνους της κάθε οργάνωσης, να αγοράσει πράγματα και γενικά να περάσει μια υπέροχη μέρα για αυτό που αγαπάει και θέλει να προστατέψει, τον θαλάσσιο κόσμο.
​
Με έμπειρους ομιλητές, εργαστήρια και εμπειρία εικονικής πραγματικότητας (VR), το Oceans 2019 παρέχει μια πλατφόρμα για να ενθαρρύνει τη συνεργασία, τη θετικότητα και την ενεργό συμμετοχή στη διατήρηση των ωκεανών.

Επειδή βλέπουμε πολλά προστατευόμενα είδη καρχαριών να ψαρεύονται και μάλιστα να φτάνουν μέχρι τους πάγκους για να πωληθούν να ξεκαθαρίσουμε τι επιτρέπεται και τι όχι.

Να τονίσουμε άσχετα με το τι πιστεύει ο κάθε ψαράς για ποιο είδος είναι καρχαρίας και ποιο όχι (το αναφέρουμε διότι έχουν υπάρξει αναφορές από ψαράδες που λένε ότι το σκυλόψαρο, ο γαλέος και ο σαπουνάς [όπου αρκετά είδη καρχαριών τα αναφέρουν σαν σαπουνάδες] δεν είναι καρχαρίες), πρέπει να μάθει να τα αναγνωρίζει σωστά. Για αυτό έχουμε και ηλεκτρονικό οδηγό πεδίου για την σωστή αναγνώριση: https://www.biodiversitygr.org/shark-species.html.

Η νομοθεσία όμως είναι ξεκάθαρη.

Απαγορεύονται να διατηρούνται επί του σκάφους, να μεταφορτώνονται, να εκφορτώνονται, να μεταφέρονται, να αποθηκεύονται, να πωλούνται, να εκτίθενται ή να διατίθενται προς πώληση.

Σε περίπτωση τυχαίας σύλληψης, τα άτομα θα πρέπει να ελευθερόνονται άμεσα και χωρίς να προκαλούνται βλάβες, και οι πληροφορίες να καταχωρούνται στο ημερολόγιο αλιείας.

Αν ανασυρθεί νεκρό πρέπει να υπάρξει επικοινωνία με το τοπικό λιμεναρχείο πριν πάει στην στεριά, ώστε να παραλάβουν τον καρχαρία για να μην υπάρξει κερδοφορία από προστατευόμενο είδος

Διότι υπάρχει μια μεγάλη σύγχυση με τα κοινά ονόματα και κάθε φορά που ανεβαίνει ένα ψάρι στα κοινωνικά δίκτυα υπάρχει ένα debate για το πως λέγεται το ψάρι μιας και όλοι λένε τα συνηθή κοινά ονόματα, ότι είναι "Καρακούκος", "Καπόνι", "Χελιδονάς" ή "Χελιδονόψαρο". 

Βεβαίως δεν είναι όλα τα ψάρια ίδια. Και σαφώς δεν έχουν όλα αυτά τα ψάρια τα ίδια ονόματα. Ένα ψάρι μπορεί να έχει διαφορετικό κοινό όνομα στην βόρεια Ελλάδα από την Κρήτη ή ένα ψάρι να έχει περισσότερα από ένα κοινό όνομα. Για αυτό μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε το λατινικό (επιστημονικό) όνομα που αντιστοιχεί μόνο σε ένα είδος.

Το debate αυτό γίνεται διότι απλώς μάθανε λάθος τα ονόματα από τους φίλους τους ή τους παππούδες τους (βεβαίως τότε ήταν άλλες εποχές, όπου δεν υπήρχε το ίντερνετ και οι ψαράδες πολλές φορές δεν τελείωναν δημοτικό ή γυμνάσιο, όπως επίσης δεν υπήρχαν καν οι οδηγοί πεδίου δηλαδή τα βιβλία που να λένε αναλυτικά για το κάθε είδος και πως να τα αναγνωρίζουν τα είδη και να βλέπουν τις διαφορές που έχουν).

Αλλά πάμε να μάθουμε να τα αναγνωρίζουμε σωστά μέσα από τις παρακάτω φωτογραφίες.

Το ίδιο το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με το φυλλάδιο που έβγαλε ακυρώνει τις δήθεν γνώσεις του Υπουργού Περιβάλλοντος κου. Χατζηδάκη (που απλώς του τις μετέφεραν οι κυνηγοί, αφού ο ίδιος ο υπουργός δεν έχει γνώσεις περιβάλλοντος, πόσο μάλλον γνώσεις σχετικά με την άγρια ζωή και την διατήρηση της).

Ερωτήματα που προκύπτουν και δεν μπορούμε να μην τα βάλουμε δημόσια, διότι ξέρουμε πως απαντήσεις δεν πρόκειται να πάρουμε:

• Αφού η επιβεβαίωση του νοσήματος γίνεται μόνο εργαστηριακά, πως θα ξέρουν οι κυνηγοί ποιά είναι τα άρρωστα ζώα;
• Από τα συμπτώματα που αναφέρει μόνο η ερυθρότητα θα βοηθούσε κάπως, αλλά ο άγριος χοίρος εκτός από το ότι έχει αρκετό τρίχωμα και θα είναι σχεδόν αδύνατο να διακρίνει κάποιος αν το δέρμα είναι πιο ερυθρό. Πως όμως θα μπορεί να γίνει η σωστή αναγνώριση της ερυθρότητας του δέρματος και ότι πράγματι οφείλεται στην ασθένεια όταν ο κυνηγός αφού δει το αγριογούρουνο και πατήσει την σκανδάλη αφορά θέμα δευτερολέπτων;
• ​Και αφού η παρουσία του νοσήματος στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης επέφερε απαγόρευση του κυνηγιού στις περιοχές των κρουσμάτων γιατί στην Ελλάδα δεν έχει οριστεί τέτοια απόφαση αλλά αντίθετα άνοιξε χωρίς όριο το κυνήγι των αγριόχοιρων χωρίς να δίνει έστω και κάποιο περιθώριο απαγόρευσης του έτσι και υπάρξει κρούσμα;

​Σήμερα 12 Αυγούστου άρχισαν όλες οι ηλεκτρονικές και τοπικές εφημερίδες να βγάζουν copy-paste το ίδιο άρθρο για το που εμφανίστηκαν μέδουσες και ότι αυξήθηκαν σε όλη την Ελλάδα.

Επειδή τα ΜΜΕ κατά καιρούς λένε ότι να είναι, ας ξεκινήσουμε από την αρχή.

Το πρόγραμμα καταγραφής των μεδουσών τρέχει από το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας με σκοπό να καταγράψει τις μέδουσες που εμφανίζονται στην Ελλάδα και να κατανοήσουμε λίγα περισσότερα πράγματα για αυτές, όπως που εμφανίζονται οι μέδουσες, πότε εμφανίζεται το κάθε είδος, πότε βλέπουμε έξαρση και ποια είδη μεδουσών συνυπάρχουν μαζί.

Πώς γίνεται αυτό;

Οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί και έχει facebook βάζει την καταγραφή του στην ομάδα του facebook: https://www.facebook.com/groups/medouses, αλλά έχουμε φροντίσει και για αυτούς που δεν έχουν facebook να μας στέλνουν τις καταγραφές μέσω email ή πολλές φορές τους προτρέπουμε να τις βάζουν στο inaturalist.org (όπου παίρνουμε όλα τα δεδομένα για την βιοποικιλότητα της Ελλάδας) αλλά έτσι βοηθούν και σε άλλα ευρωπαϊκά και παγκόσμια προγράμματα.

Έτσι από αυτό το πρόγραμμα το πρώτο που κάναμε είναι δημιουργήσουμε τον οδηγό πεδίου για τις μέδουσες, ώστε οι πολίτες να μπορούν μόνοι τους να αναγνωρίζουν το είδος μέδουσας που είδαν ή τους τσίμπησαν. Βεβαίως πάντα προσφέρουμε (αφιλοκερδώς) αναγνώριση στο είδος που είδανε και μας έχουν στείλει υλικό (φωτογραφίες / βίντεο).

Δεύτερο βήμα ήταν η δημιουργία χάρτη με τις εμφανίσεις των μεδουσών ώστε να ενημερώνεται ο κόσμος.

Αυξήθηκαν οι μέδουσες;

Για να πει κανείς ότι αυξήθηκαν ή μειώθηκαν οι μέδουσες πρέπει να έχει δεδομένα και από άλλες χρονιές. Όταν η Ελλάδα (σαν κράτος) δεν μαζεύει δεδομένα και μόνο οι φορείς αποκτούν μέσω διάφορων projects είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς σε μια τέτοια ερώτηση.

Παρ' όλα αυτά υπάρχει ανάλογα με την χρονιά κάποιες αυξομειώσεις, ανάλογα με το είδος και την τοποθεσία. π.χ. Φέτος βλέπουμε μείωση στις καταγραφές με πέρσι, αλλά αυτό δεν σημαίνει κάτι, διότι οι καταγραφές αφορούν από πολίτες. Όπως καταλαβαίνεται χωρίς την βοήθεια του κόσμου (citizen science) θα ήταν ακατόρθωτο να υπάρχει προσωπικό για μια τόσο μεγάλη ακτογραμμή που έχει η Ελλάδα να είναι παρών παντού σε καθημερινή βάση.

Τι σημαίνει όμως αυτό;

Ότι οι πολίτες που βοήθησαν πέρσι μπορεί να πήγαν σε διαφορετικό μέρος για διακοπές όπου έχει λιγότερες μέδουσες ή δεν είδαν και καθόλου. Ή μπορεί να μην πήγαν καν διακοπές. Και τα νέα άτομα που μας δίνουν καταγραφές συνήθως οι περισσότερες είναι τυχαίες μέδουσες που είδαν. 

Από την άλλη πλευρά ο περισσότερος κόσμος μπαίνει για μπάνιο και δεν απομακρύνεται ούτε καν 20 μέτρα από την παραλία. Κάθεται έξω στην ζώνη όπου όλοι πλατσουρίζουν.  Έχουμε ήδη καταγράψει σε παραλίες οι οποίες ήταν πλήρης με κόσμο, και στα πρώτα 30-40 μέτρα από την παραλία να μην υπάρχει μέδουσα και πιο βαθιά (ακόμα και στα 50-100 μέτρα από την παραλία) να υπάρχουν πάρα πολλές. Έτσι για να δει κάποιος μέδουσες έξω-έξω πρέπει να τις έχουν παρασύρει τα θαλάσσια ρεύματα και τα κύματα.

Υπάρχουν προβλήματα;

Δυστυχώς μέσα από το πρόγραμμα έχουμε εντοπίσει διάφορα προβλήματα. 

Το κύριο από αυτά είναι η δυσφορία μερικών πολιτών νομίζοντας ότι δυσφημούμε την περιοχή τους και αρνούνται να μας δώσουν στοιχεία. Δηλαδή αντί για την ενημέρωση των πολιτών και πως να προστατευτούν προτιμάνε τις καταγγελίες εναντίων μας. Λες και με μαγευτικό τρόπο θα εξαφανιστούν οι μέδουσες από την περιοχή ή ότι οι τουρίστες δεν θα το καταλάβουν ότι έχει μέδουσες και δεν θα σηκωθούν να φύγουν.

Επίσης υπάρχουν πολίτες που μας δίνουν φωτογραφίες, βίντεο αλλά και καταγραφές οι οποίες δεν είναι ολοκληρωμένες, όπως δεν δίνουν ακριβή τοποθεσία ή ημερομηνία. Για μια καταγραφή να είναι ολοκληρωμένη και να μπορέσουμε να την καταγράψουμε και να την χαρτογραφήσουμε χρειαζόμαστε τα εξής στοιχεία:

• Ημερομηνία
• Τοποθεσία
• Είδος (άμα δεν το ξέρουν, μπορούν να μας το περιγράψουν ή να μας δώσουν φωτογραφίες και να το αναγνωρίσουμε εμείς)
• Πληθυσμό (πόσες είδανε οι ίδιοι).
• Φωτογραφία / Βίντεο είναι προαιρετικά (αλλά πολύ χρήσιμα για την επαλήθευση του είδους)

Χάρτης της google.

Η google δεν αποφάσισε μια ημέρα να σου έχει δεδομένα για το που εμφανίστηκαν οι μέδουσες (ουτοσάλως από που θα έπαιρναν τα δεδομένα). Υπάρχουν 2 άτομα από το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας που δημιούργησαν τον χάρτη (όπου να τονίσουμε ότι ο κάθε πολίτης μπορεί να δημιουργήσει χάρτη και να βάλει τα δεδομένα), τον έκαναν δημόσιο, τον συντηρούν αλλά ανανεώνουν και τα δεδομένα όσο πιο συχνά γίνεται. 

Μπορείτε να δείτε παρακάτω τον διαδραστικό χάρτη, και αν πατήσετε το εικονίδιο που έχει αριστερά από το όνομα "Μέδουσες (Jellyfish) 2019"​ μπορείτε να δείτε και τις καταγραφές των προηγούμενων μηνών (όπου τις απενεργοποιούμε για να μην υπάρχει σύγχυση).

​Με λίγα λόγια όχι δεν φαίνεται να αυξήθηκαν οι μέδουσες.
Οι καταγραφές εξαρτώνται από πόσες μας δίνουν οι πολίτες.
Στην πραγματικότητα είναι πολλές περισσότερες απ' ότι καν φαντάζεστε οι μέδουσες.
Εξαρτάται από την περίοδο. π.χ. τον χειμώνα υπάρχουν ελάχιστες, σχεδόν μηδαμινές καταγραφές.
Και βλέπουμε τις μέδουσες από τον Μάρτιο μέχρι και τον Νοέμβριο, με τις περισσότερες τέλη Ιουλίου με μέσα Αυγούστου όπου περισσότεροι άνθρωποι ξεχύνονται στις παραλίες για τις διακοπές τους.

Και άμα κάποια εφημερίδα ή περιοδικό θέλει να μιλήσει για τις μέδουσες ας μας ρωτήσει (δεν θα τους κοστίσει κάτι) στο email [email protected] και ο υπεύθυνος για το πρόγραμμα θα έρθει σε άμεση επαφή μαζί τους ή θα τους προωθήσουμε σε άλλους θαλάσσιους βιολόγους που ασχολούνται με τις μέδουσες στην Ελλάδα ή και στο εξωτερικό.

Ένας από τους βασικούς μας στόχους είναι η καταγραφή της βιοποικιλότητας της Ελλάδας. Για να το πετύχουμε αυτό χρειαζόμαστε την βοήθεια των πολιτών (λέγεται επιστήμη των πολιτών - citizen science), όπου οι πολίτες βάζουν τις καταγραφές τους και οι επιστήμονες κάνουν επαλήθευση των δεδομένων..

Αυτό το νέο project τώρα στοχεύει στην καταγραφή των γυμνοβράγχιων (nudibranches). 
Υπολογίζονται ότι υπάρχουν άνω των 60 ειδών στην Ελλάδα και μερικά είδη είναι τόσο μικροσκοπικά (κάτι χιλιοστά) όσο το 1/4 του μικρού νυχιού στο χέρι, ενώ υπάρχουν και μεγαλύτερα γυμνοβράγχια που φτάνουν κάτι δεκάδες εκατοστά. Για όσους δεν ξέρουν τι είναι τα γυμνοβράγχια μπορούν να διαβάσουν το άρθρο: Τι είναι τα γυμνοβράγχια (Nudibranchs) και πόσα είδη έχουμε στην Ελλάδα;

Γενικώς τα γυμνοβράγχια μπορούμε εύκολα να τα βρούμε εκεί που υπάρχουν σπόγγοι, αλλά από 1 μέτρο έως αρκετά δεκάδες μέτρα υποβρυχίως.

Πως όμως μπορεί κάποιος να συμμετάσχει;

​Για να συμμετάσχει κάποιος το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να βάζει τις καταγραφές του στο προφίλ του στο inaturalist, και εφ' όσον έχει taxa name και δεν αφήνετε κενό (άμα δεν ξέρετε μπορείτε να βάζετε "nudibranchia" σαν όνομα και θα υπάρχουν ταξινομιστές που θα το διορθώνουν και θα βάζουν το είδος που είναι) και τοποθεσία εντός της Ελλάδας εμείς θα παίρνουμε τα δεδομένα.

Γιατί όμως στο inaturalist;

Διότι υπάρχουν και άλλα προγράμματα καταγραφής των γυμνοβράγχιων (ευρωπαϊκά και παγκόσμια) όπου με αυτό τον τρόπο βοηθάτε και σε αυτά τα προγράμματα αλλά δεν χρειάζεται να γίνεται διπλή και τριπλή δουλειά από τις οργανώσεις και ερευνητές και ούτε να χαθούν χρόνια προσπαθώντας να αποκτήσουν τέτοια χρήσιμα δεδομένα.

Εμείς καλούμε όλους τους δύτες, υποβρύχιους φωτογράφους και πολίτες να αφιερώσουν λίγο χρόνο να βάζουν τις καταγραφές τους στο https://www.inaturalist.org/projects/sea-slugs-of-greece.

Επίσης αν έχετε παλαιότερες καταγραφές μπορείτε να τις ανεβάσετε, ώστε να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποια είδη γυμνοβράγχιων έχουμε, αν έχουν έρθει ξενικά είδη (λόγω της τροπικοποίησης της Μεσογείου), να μπορούμε να βοηθάμε άλλους με το να αναγνωρίζουμε ποιο είδος είδανε, αλλά και να μπορέσουμε να φτιάξουμε και νέο οδηγό πεδίου (δωρεάν εννοείται) για τις επόμενες γενιές.

Για όσους θέλουν υπάρχει ένας οδηγός πεδίου (http://www.naturagraeca.com/ws/195,257,1,Γυμνοβράγχια) από το naturagraeca, με αρκετά είδη όπου μπορεί να σας βοηθήσει αν θέλετε να προσπαθήσετε να αναγνωρίσετε μόνοι σας το είδος που είδατε.

Η αδιανόητη νέα ρύθμιση για τη θήρα που υπέγραψε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης, προβλέπει το χωρίς περιορισμό κυνήγι αγριόχοιρων, με την πρόφαση της αφρικανικής πανώλης των χοίρων (ενώ θα μπορούσε μόνο για τους αγριόχοιρους των Νομών που είναι κοντά στην Βουλγαρία).

Όμως αυτή η μαζική εξόντωση αγριόχοιρων που θα ακολουθήσει από τους κυνηγούς, που είτε θα τα σκοτώνουν για το κέφι τους ή είτε για να τα μοσχοπουλούν (ουτοσάλως όλοι ξέρουμε πως καταλήγουν οι αγριόχοιροι και άλλα θηρεύσιμα και μη είδη, στις ταβέρνες και τα εστιατόρια), θα έχει όμως και τρομερές επιπτώσεις στο περιβάλλον αλλά και στην ανθρώπινη περιουσία και εργασία.

Ποιες όμως θα είναι αυτές οι επιπτώσεις;

• ​Οι αγριόχοιροι είναι δασόβια θηλαστικά που τρέφονται με βελανίδια, κάστανα, φρούτα, ρίζες, βολβούς, τα οποία βγάζουν σκάβοντας το έδαφος και καθαρίζουν τα μονοπάτια και ανανεώνουν το χώμα και η μείωση τους σημαίνει αύξηση των θάμνων εντός δασικών περιοχών κάνοντας τα μη προσβάσιμα και πιο ευάλωτα (τα δάση) σε δασικές φωτιές.
• Επίσης όμως τρώνε σκουλήκια, σαλιγκάρια, προνύμφες εντόμων, έντομα, αμφίβια, ερπετά, τρωκτικά, αυγά εδαφόβιων πτηνών αλλά και ψοφίμια και έτσι δουλεύουν σαν καθαριστές των δασών.
• Μεταφέρουν γενετικό υλικό σε άλλες περιοχές.
• Βοηθούν στον έλεγχο των πληθυσμό των φυσικών τους θηραμάτων.
• Είναι τροφή για τους λύκους και η μείωση τους σημαίνει περισσότεροι λύκοι θα ψάχνουν τροφή στα οικόσιτα ζώα (σκυλιά, γάτες, κατσίκες, πρόβατα, αγελάδες, άλογα, κλπ).
• Το να επιτρέπεται να σκοτώνουν αγριόχοιρους από 20 Αυγούστου (μήνας που γεννάνε οι μάνες) θα δημιουργήσει αδέσποτα νεαρά αγριογούρουνα που δεν θα έχουν εκπαιδευτεί και δεν θα ξέρουν τι να κάνουν, και θα κυκλοφορούν σαν παράσιτα ακυρώνοντας τον ρόλο τους στο οικοσύστημα, τρώγοντας το εύκολο φαΐ όπως π.χ. σκουπίδια.

Η παρουσία τους σε ένα φυσικό περιβάλλον είναι αρκετά σημαντική, καθώς έχουν εξισορροπητικό ρόλο και βοηθούν στην διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Αναμένουμε να δούμε σε σύντομο χρονικό διάστημα (σε 3-4 χρόνια το πολύ) τις επιπτώσεις και τι μέτρα θα λάβει μετά το Υπουργείο Περιβάλλοντος (πέρα από αυτά που επιδιώκουν οι κυνηγοί, όπως να επιτραπεί να κυνηγάνε τους λύκους, κ.α.).​