Η σημαντικότητα των εποχικών υγροτόπων.

​Οι προσωρινοί υγρότοποι, γνωστοί και ως εφήμεροι ή εποχικοί υγρότοποι, είναι υδάτινες μάζες που εμφανίζονται μόνο σε ορισμένες περιόδους του έτους, όπως κατά την περίοδο των βροχών ή το λιώσιμο του χιονιού. Αυτοί οι υγρότοποι αποτελούν κρίσιμους οικοτόπους για τη βιοποικιλότητα, παρέχοντας ζωτικής σημασίας τοποθεσίες αναπαραγωγής, διατροφής και φωλεοποίησης για ένα ευρύ φάσμα ειδών.

Παρά την εφήμερη φύση τους, οι προσωρινοί υγρότοποι μπορούν να υποστηρίξουν μια απίστευτη ποικιλομορφία ζωής, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων ειδών αμφιβίων, ερπετών, πουλιών, εντόμων και υδρόβιων φυτών. Για παράδειγμα, πολλά είδη βατράχων και φρύνων βασίζονται σε προσωρινούς υγροτόπους για να αναπαραχθούν και να γεννήσουν τα αυγά τους, καθώς παρέχουν ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον για τους γυρίνους να εξελιχθούν σε ενήλικους βατράχους ή φρύνους. Επιπλέον, οι προσωρινοί υγρότοποι παρέχουν συχνά σημαντικές ενδιάμεσες τοποθεσίες για τα μεταναστευτικά υδρόβια πτηνά και τα παραθαλάσσια πτηνά, τα οποία βασίζονται σε αυτούς τους βιότοπους για να ξεκουραστούν και να ανεφοδιαστούν με ενέργεια κατά τη διάρκεια των μεγάλων ταξιδιών τους.

Επειδή είναι συχνά ρηχοί και έχουν χαμηλά επίπεδα θρεπτικών ουσιών, οι προσωρινοί υγρότοποι μπορούν επίσης να υποστηρίξουν μοναδικές φυτικές κοινότητες, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων και ενδημικών ειδών που είναι προσαρμοσμένα σε αυτές τις ειδικές συνθήκες. Αυτά τα φυτά, με τη σειρά τους, παρέχουν τροφή και καταφύγιο σε μια σειρά ζωικών ειδών.

Δυστυχώς, οι προσωρινοί υγρότοποι είναι επίσης μερικά από τα πιο απειλούμενα οικοσυστήματα στον κόσμο. Πολλοί από αυτούς τους οικοτόπους έχουν χαθεί ή υποβαθμιστεί λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων όπως η γεωργία, η αστικοποίηση και η γεώτρηση νερού. Ως αποτέλεσμα, η διατήρηση και η αποκατάσταση των προσωρινών υγροτόπων είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης υγείας των οικοσυστημάτων.

Απειλές εποχικών υγροτόπων

Παρ' όλα αυτά οι προσωρινοί υγρότοποι μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά από τα ανθρώπινα σκουπίδια και τη ρύπανση. Ανθρώπινα σκουπίδια, όπως πλαστικές σακούλες, μπουκάλια και άλλα απορρίμματα, μπορούν να συσσωρευτούν σε αυτούς τους υγροτόπους και να βλάψουν την άγρια ζωή που εξαρτώνται από αυτούς. Για παράδειγμα, τα πλαστικά απορρίμματα μπορούν να μπερδέψουν και να πνίξουν τα ζώα ή να καταποθούν από αυτά, προκαλώντας σωματική βλάβη ή ακόμα και θάνατο. Τα σκουπίδια μπορούν επίσης να αλλάξουν τις χημικές και φυσικές ιδιότητες του νερού και των ιζημάτων, επηρεάζοντας την οικολογία του υγροτόπου και των οργανισμών που ζουν σε αυτόν.

Εκτός από τα σκουπίδια, άλλοι τύποι ρύπανσης, όπως η γεωργική απορροή, η βιομηχανική απόρριψη και η απορροή αστικών όμβριων υδάτων, μπορούν επίσης να έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις σε προσωρινούς υγροτόπους. Αυτοί οι ρύποι μπορούν να προκαλέσουν υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, η οποία μπορεί να βλάψει ή να σκοτώσει τα υδρόβια φυτά και ζώα που εξαρτώνται από τον υγρότοπο. Οι μολυσμένοι υγρότοποι μπορούν επίσης να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία των κοντινών οικοσυστημάτων και των ανθρώπινων κοινοτήτων που βασίζονται σε αυτούς για καθαρό νερό.

Ο καθαρισμών των εποχικών υγροτόπων

Τόσο η ύπαρξη πολλών εθελοντών όσο και η ύπαρξη μερικών εθελοντών που έχουν γνώση και εμπειρία στη διατήρηση του περιβάλλοντος μπορεί να είναι αποτελεσματικά στον καθαρισμό των προσωρινών υγροτόπων. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες σημαντικές σκέψεις που πρέπει να έχετε κατά νου.

Η ύπαρξη πολλών εθελοντών μπορεί να είναι επωφελής όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό και την κάλυψη. Με περισσότερους ανθρώπους να εργάζονται για τον καθαρισμό του υγροτόπου, μπορεί να καλυφθεί μια μεγαλύτερη περιοχή και να αφαιρεθούν περισσότερα σκουπίδια. Επιπλέον, η ύπαρξη πολλών εθελοντών μπορεί να βοηθήσει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία του υγροτόπου και την ανάγκη προστασίας του. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι όλοι οι εθελοντές είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι και ενημερωμένοι για τις βέλτιστες πρακτικές για τον καθαρισμό του υγροτόπου χωρίς να προκληθεί βλάβη στο περιβάλλον.

Από την άλλη πλευρά, η ύπαρξη μερικών εθελοντών που έχουν γνώση και εμπειρία στη διατήρηση του περιβάλλοντος μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματική, ειδικά εάν ο υγρότοπος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος ή εύθραυστος. Με λιγότερους ανθρώπους που εργάζονται στον υγρότοπο, ο κίνδυνος βλάβης ή διαταραχής του οικοσυστήματος μπορεί να είναι μικρότερος. Οι έμπειροι εθελοντές μπορεί επίσης να είναι καλύτερα εξοπλισμένοι και να έχουν όλες τις απαραίτητες γνώσεις και να μπορούν να αναγνωρίσουν ακόμα και τις φωλιές εδάφιων ειδών άγριας ζωής ώστε να μην τις καταστρέψουν άθελα τους.

Τελικά, η καλύτερη προσέγγιση για τον καθαρισμό ενός προσωρινού υγροτόπου θα εξαρτηθεί από τις συγκεκριμένες συνθήκες και τους στόχους της προσπάθειας καθαρισμού. Είναι σημαντικό να εξισορροπήσετε την ανάγκη για αποτελεσματικό καθαρισμό με την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος και αποφυγής πρόκλησης ακούσιας βλάβης. Η συνεργασία με τοπικούς οργανισμούς διατήρησης ή περιβαλλοντικούς εμπειρογνώμονες μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι η προσπάθεια καθαρισμού είναι καλά ενημερωμένη και πραγματοποιείται με τις κατάλληλες προφυλάξεις.

Προς:
Μιχαήλ Μιτζικός, Δήμαρχος Νοτίου Πηλίου


Αγαπητέ Δήμαρχε Νοτίου Πηλίου,

Σας γράφουμε σήμερα για να εκφράσουμε τη βαθιά μας ανησυχία σχετικά με την πρόσφατη καταστροφή και χρήση από βαρέα μηχανήματα εντός του προσωρινού υδροβιότοπου της Θεοτόκου στο Νότιο Πήλιο, κόβοντας τους καλαμιώνες και όχι μόνο από την μία πλευρά αλλά και από τις δύο, δημιουργώντας κατακερματισμό των οικοτόπων μεταξύ του ποταμού και του υγρότοπου. Μας λυπεί και μας εξοργίζει η κατάφωρη περιφρόνηση του ευαίσθητου οικοσυστήματος και της άγριας ζωής στην περιοχή.

Ο προσωρινός υδροβιότοπος της Θεοτόκου είναι ένας πολύτιμος και μοναδικός βιότοπος για μια ποικιλία φυτικών και ζωικών ειδών. Είναι σημαντικό να προστατεύσουμε αυτά τα ευαίσθητα οικοσυστήματα από καταστροφικές δραστηριότητες όπως η χρήση βαρέων μηχανημάτων. Η καταστροφή αυτής της περιοχής όχι μόνο βλάπτει το τοπικό περιβάλλον αλλά αποτελεί επίσης απειλή για την υγεία και την ευημερία ολόκληρης της κοινότητας.

Να σας αναφέρουμε πως έχουμε καταγραφές από 3 είδη βατραχιών, δεκάδων πτηνών τα οποία καταγράφονται και 4 είδη χελιδονιών, δεκάδων αρθρόποδων (με μεγάλη βαρύτητα στις λιβελλούλες και στα ορθόπτερα), όπως και διάφορα είδη θηλαστικών. Με κάποια είδη από αυτά όπως την γέννηση των φρύνων Butotes viridis το οποίο αναμένουμε σε λίγες εβδομάδες όπως και την άφιξη των χελιδονιών (όπου έχουν καταγραφεί ταυτόχρονα 4 είδη στον υδροβιότοπο της Θεοτόκου, το λευκοχελίδονο, σπιτοχελίδονο, μιλτοχελίδονο και οχθοχελίδονο).

Σας προτρέπουμε να λάβετε άμεσα μέτρα για τη διερεύνηση του συμβάντος και να ζητήσετε από τους υπεύθυνους να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Επιπλέον, σας παρακαλούμε να λάβετε μέτρα για να αποτρέψετε παρόμοια περιστατικά στο μέλλον. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της αύξησης της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης σχετικά με τη σημασία της διατήρησης των φυσικών μας πόρων και της επιβολής αυστηρότερων κυρώσεων για όσους εμπλέκονται σε καταστροφικές δραστηριότητες.

Ως περιβαλλοντική οργάνωση, είμαστε περήφανοι που έχουμε το Νότιο Πήλιο στις περιοχές που κάνουμε έντονη έρευνα γύρω από την άγρια ζωή όπως και τις αρκετές δράσεις που έχουμε κάνει στο παρελθόν αλλά και θα συνεχίσουμε να κάνουμε και στο άμεσο μέλλον. Ελπίζουμε ότι θα λάβετε σοβαρά υπόψη αυτό το θέμα και θα λάβετε ταχέως μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος.

Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας σε αυτό το θέμα και ανυπομονούμε να ακούσουμε σύντομα νέα σας.

Υ.Γ. Θα χαιρόμασταν αν καθαρίζατε και τα βότσαλα με σκουπίδια αναμιγμένα που δημιουργήσατε πριν 2 χρονιές ακριβώς δίπλα από τον υδροβιότοπο, αντί να τα αποσύρατε όπως έπρεπε να γίνει. Σας παραθέτουμε εικόνες από το βουνό βοτσάλων με σκουπίδια όπως και διάφορα είδη που έχουμε καταγράψει για να κατανοήσετε καλύτερα την σημαντικότητα του υγροτόπου της Θεοτόκου Νοτίου Πηλίου. 

Επίσης μια παράκληση. Μην αφαιρείτε τα φύκια από την παραλία, μιας και βοηθάνε στην αποτροπή της διάβρωσης της παραλίας από τα κύματα. 

Με εκτίμηση​

Σήμερα 18 Φεβρουαρίου 2023, λίγα άτομα πήγαμε και καθαρίσαμε τον περιστασιακό (ή και εποχιακό) υγρότοπο της παραλίας Θεοτόκου Νοτίου Πηλίου. Ένας υγρότοπος ο οποίος μπορεί να είναι εποχιακός, δηλαδή το καλοκαίρι να είναι στεγνός ή και ακόμα πολύ μικρός σε διάσταση (μια νερολακούβα να δημιουργεί), αλλά η σημασία του μέγιστη για την βιοποικιλότητα της περιοχής.

Από το καλοκαίρι του 2022 τον έχουμε ενσωματώσει στους βιότοπους που παρακολουθούμε συχνά και τα ευρήματα μεγάλα. Ποτέ δεν περιμέναμε ένας τέτοιος μικρός υγρότοπος να έχει τόσο μεγάλο αντίκτυπο και να συγκεντρώνει τόσο μεγάλη ποικιλία άγριων ζώων.

Έχουμε καταγράψει 3 είδη βατράχων και τις επόμενες εβδομάδες περιμένουμε τα πρώτα βατράχια να γεννηθούν, ενώ περιμένουμε και τα χελιδόνια τις επόμενες ημέρες, έχουμε καταγράψει 4 είδη χελιδονιών ταυτόχρονα σε αυτό τον υγρότοπο, δεκάδες άλλα πτηνά, διάφορα αρθρόποδα όπως πεταλούδες, λιβελλούλες, σκαθάρια, ακρίδες, και πολλά άλλα είδη, ενώ στάσεις κάνουν και διάφορα θηλαστικά από αγριόχοιρους, αλεπούδες, κ.α.

Δυστυχώς τις προηγούμενες ημέρες ένα μέρος του υγρότοπου καθαρίστηκε από βαρέα μηχανήματα, όπως εκσκαφέα ή τρακτέρ. Με το μεγαλύτερο μέρος να καθαρίστηκε από τους καλαμιώνες, αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για την άγρια ζωή και για αυτό δεν κάναμε δημόσιο κάλεσμα εθελοντών για να βοηθήσει.

Ένας περιστασιακός υγρότοπος είναι ένα πολύ πιο ευαίσθητο οικοσύστημα και ο καθαρισμός του έχει διαφορετική μεθοδολογία από έναν καθαρισμό παραλίας ή άλλου βιότοπου. Αντί να σπαταλήσουμε πολλές ώρες εκπαίδευσης στα είδη που υπάρχουν στην περιοχή και τι πρέπει να προσέξουν οι εθελοντές για να μην καταστρέψουν κάποια φωλιά (σκαθαριών, εδάφιων πτηνών, εντόμων στο χώμα, και πάει λέγοντας), προτιμήσαμε να το καθαρίσουμε μόνο άτομα που ξέραμε τι πρέπει να κάνουμε. 

Σε 3 ώρες καταφέραμε να καθαρίσουμε πλήρως σε μια εμβέλεια περίπου 10*6 μέτρα (10 μέτρα πλάτος παράλληλα με τον υγρότοπο και 6 μέτρα μήκος από εκεί που άρχιζε το νερό του υγρότοπου), μαζεύοντας όλα τα είδη σκουπιδιών, τα οποία τα περισσότερα ήταν μισοθαμμένα. Ο υγρότοπος ενώνεται με την παραλία χωρίζοντας το περίπου 2 μέτρα δρόμος, αλλά εκεί είναι δυνατόν να μαζευτούν και από εθελοντές σαν οποιαδήποτε άλλη παραλία. Ο κίνδυνος παραμένει τεράστιος όμως αυτών των εκατοντάδων σκουπιδιών όπου από την παραλία μπορούν να μεταφερθούν στον υγρότοπο τις επόμενες ημέρες. 

του Κώστα Παπακωνσταντίνου

Το απόγευμα της 26ης Δεκεμβρίου 2021 στο Βόρειο τμήμα της Λιμνοθάλασσας Ροδιάς, στα κλειστά νερά κοντά στον λόφο της Στρογγυλής, 4 βάρκες με εξωλέμβια μηχανή και πέντε άτομα με καλυμμένα τα πρόσωπά τους κυνηγούσαν μανιωδώς τις φαλαρίδες (λούφες).

Η μία βάρκα περιφερόταν συνεχώς με ταχύτητα και σήκωνε στον αέρα τις φαλαρίδες και οι υπόλοιποι, «ακροβολισμένοι» σε τρία σημεία, τις πυροβολούσαν.

Από 14.50 μέχρι 15.15 πέφτανε δεκάδες τουφεκιές ανά λεπτό και σκοτώθηκαν δεκάδες πουλιά. Κατόπιν, οι λαθροθήρες μάζεψαν τα νεκρά πουλιά από το νερό, και οι τέσσερις βάρκες έφυγαν – “κατά σύμπτωση” αφού μιλήσαμε με τον οδηγό ενός αγροτικού που παρακολουθούσε συνεχώς από τον δρόμο Βίγλας – Στρογγυλής.

Όταν έφτασε ο Φορέας Διαχείρισης, είχαν φύγει, Μιλάμε για μέρα με εκατοντάδες επισκέπτες στον Αμβρακικό. Φαίνεται μια εικόνα μέσα από το τηλεσκόπιο και η περιοχή όπου έγινε η επιδρομή.

Μιλάμε για κατάσταση αδιανόητη για Εθνικό Πάρκο σε Ευρωπαϊκή χώρα. Οι φύλακες του Φορέα Διαχείρισης προσπαθούν συνεχώς και με ρίσκο απέναντι στους λαθροθήρες. Ως όργανο, όμως, ο φορέας Διαχείρισης, έχει ευθύνη αφού αποδέχτηκε το κυνήγι σε διάφορες γωνιές του Αμβρακικού και την ανεξέλεγκτη είσοδο κυνηγών, δείχνοντας για μια ακόμη φορά ότι έτσι δεν μειώνεται η κυνηγετική πίεση και ότι δεν χρειάζεται να τον υπολογίζουν.

Στέγνωσε το έλος Καλοδικίου, γνωστό ως «η λίμνη με τα νούφαρα», στα όρια των νομών Θεσπρωτίας και Πρέβεζας.

Ήταν ένας από τους σημαντικότερους υγρότοπους στην Ελλάδα με μεγάλη οικολογική και βιολογική αξία, καθώς ήταν καταφύγιο για περισσότερα από 300 είδη φυτών, 120 πουλιών, 20 θηλαστικών, 11 ερπετών και 5 αμφιβίων.

Η πανέμορφη λίμνη με τα πολύχρωμα νούφαρα μετατράπηκε σε νεκροταφείο ψαριών. Λίγοι μόνο νερόλακκοι έχουν απομείνει, ενώ χιλιάδες ψάρια έχουν πεθάνει και έχουν γίνει τροφή για τα πουλιά και τους αγριόχροιρους.

Η λίμνη τροφοδοτούνταν από επιφανειακές και υπόγειες απορροές νερού από τους γύρω λόφους. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 όμως, παρατηρήθηκε ότι ο υγρότοπος έχανε μεγάλες ποσότητες νερού εξαιτίας αρδευτικών γεωτρήσεων.
​
Παράλληλα, το μικρό πέτρινο φράγμα στη βορειοδυτική πλευρά τους έλους παρουσίαζε διαρροές 200 κυβικών μέτρων την ώρα.

Δραματική μείωση του πληθυσμού των πουλιών που επισκέπτονται ή φωλιάζουν στον υγροβιότοπο Δέλτα του Έβρου, που αγγίζει το 90% στην πλησιέστερη στα ελληνοτουρκικά σύνορα ζώνη και το 50% στις άλλες ζώνες, από τη δεκαετία του ’60 έως σήμερα, κατέγραψε μέσω των επί μισό αιώνα παρατηρήσεών του, ο Ολλανδός βιολόγος - ορνιθολόγος Ad Wittgen.

Ο Ολλανδός επιστήμονας μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ στο περιθώριο της διημερίδας «Φτερωτό Δέλτα: Ορνιθολογική συνάντηση για το Δέλτα του Έβρου», οι εργασίες της οποίας ολοκληρώθηκαν αργά σήμερα το απόγευμα στην Αλεξανδρούπολη, χαρακτήρισε τον υγροβιότοπο ως επίγειο παράδεισο και μεγάλο μέρος της ζωής του, καθώς τον έχει επισκεφτεί περισσότερες από 90 φορές σε διάστημα 50 ετών. 

«Ένα εκπληκτικής ομορφιάς φυσικό περιβάλλον και σπάνια είδη πουλιών, συνθέτουν το σκηνικό του Δέλτα, το οποίο δυστυχώς, εκτός Ελλάδας, είναι γνωστό και παρουσιάζει ενδιαφέρον μόνο για την επιστημονική κοινότητα. 

Τη δεκαετία του ’60 στον Έβρο συναντούσες τον καλύτερο δυνατό συνδυασμό τοπίου και ορνιθοπανίδας. Φυσικά, δεν είναι δυνατόν να επαναφέρουμε το Δέλτα στην πρότερη κατάστασή του, αλλά θα πρέπει να μάθουμε στους ανθρώπους να αγαπάνε τη φύση. 

Αυτό είναι ένα πρόβλημα στην Ελλάδα, όπου ελάχιστοι άνθρωποι αγαπούν τη φύση και τις υπηρεσίες που μας προσφέρει. 

Στην Ολλανδία είχαμε αυτά τα προβλήματα πριν 100 χρόνια, όπου ο αγροτικός πληθυσμός ήταν εχθρικός με όσους ασχολούνταν με τη φύση. 

Μέσω της εκπαίδευσης, όμως και της επαφής των παιδιών με το φυσικό περιβάλλον, έχουμε λύσει αυτό το πρόβλημα και όπως γνωρίζετε η γεωργία στην Ολλανδία είναι πολύ υψηλού επιπέδου, όπως και η προστασία και η αγάπη για τη φύση», καταλήγει ο Ad Wittgen.

Στη διημερίδα την οποία διοργάνωσε ο φορέας διαχείρισης εθνικού πάρκου Δέλτα Έβρου, συμμετείχαν Έλληνες και ξένοι επιστήμονες, οι οποίοι μέσω των παρουσιάσεών τους επιχείρησαν μία ιστορική αναδρομή των αλλαγών που έχουν συντελεσθεί στον υγροβιότοπο στη διάρκεια των τελευταίων πέντε δεκαετιών. 

«Οι εντυπώσεις και καταγραφές των πρώτων ερευνητών μας προκαλούν θυμό, καθώς διαπιστώνουμε ότι χάνουμε συνεχώς πράγματα», δηλώνει ο Νίκος Προμπονάς της επιτροπής αξιολόγησης ορνιθολογικών παρατηρήσεων και συνεχίζει «Η λαμπρή περίοδος του Δέλτα ήταν η δεκαετία του ’60 η οποία σταδιακά αρχίζει να τελειώνει μετά το ’68, εξαιτίας των προβλημάτων που αρχίζουν να δημιουργούνται με αποξηράνσεις, κοπές δέντρων και καλαμιώνων. 

Όσο είναι απείραχτο έχουμε πολλούς πληθυσμούς σε πάρα πολλά είδη που στην εποχή μας έχουν γίνει σπάνια. 

Από την ώρα που ο άνθρωπος αρχίζει να επεμβαίνει πάρα πολύ βίαια στο Δέλτα αρχίζουν να μειώνονται οι πληθυσμοί, με αποκορύφωμα τη δεκαετία του ’70 που βάσει των επιστημονικών καταγραφών, βλέπουμε ότι οι πληθυσμοί έχουν μειωθεί πάρα πολύ.

Σήμερα, συνειδητοποιούμε ότι πρέπει να αλλάξουν κάποια πράγματα γιατί τα σχέδια που υλοποιήθηκαν δεν απέδωσαν, δηλαδή εκτάσεις που δόθηκαν στην καλλιέργεια δεν μπόρεσαν να καλλιεργηθούν με αποτέλεσμα, αφενός να χαθούν τα ενδιαιτήματα των πουλιών και αφετέρου να μην υπάρχει γεωργική γη».

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ