Ο τελευταίος οδηγός πεδίου για το 2019 είναι για τα γυμνοβράγχια στην Ελλάδα. Φτάνοντας τους 26 οδηγούς πεδίου χωρίζοντας τους σε 3 κατηγορίες (εικονίδια, φωτογραφικός και αναλυτικός). 

Ο οδηγός πεδίου για τα γυμνοβράγχια είναι αναλυτικός οδηγός με φωτογραφία του κάθε είδους και βασικές πληροφορίες βιολογίας τους. 

Το πιο σημαντικό είναι αν είναι ξενικό είδος, σε τι υπόστρωμα τα εντοπίζουμε αλλά και τι τρώνε. Και αυτές τις πληροφορίες τις ενσωματώσαμε ώστε να μπορείτε πιο εύκολα να τα εντοπίσετε και να τα παρατηρείσετε ή και φωτογραφίσετε.

Μην ξεχνάτε να βάζετε τις καταγραφές σας στο inaturalist και να εγγραφείτε στο project "Nudibranchs (Sea Slugs) of Greece" αν σας ενδιαφέρει να μαθαίνετε νέα σχετικά με τα γυμνοβράγχια και να παρακολουθείτε τις καταγραφές.

​Γυμνοβράγχια (nudibranchia). Τάξη οπισθοβράγχιων γαστερόποδων μαλακίων, τα οποία ζουν αποκλειστικά στη θάλασσα. Χαρακτηρίζονται από την απουσία οστράκου στα ενήλικα άτομα, ενώ απουσιάζουν επίσης η μανδυακή κοιλότητα και τα εσωτερικά βράγχια.

Το σώμα τους είναι συνήθως μικρού μεγέθους, αλλά εμφανίζει πολύπλοκα σχήματα και διακοσμείται με ζωηρά χρώματα και σχέδια. Τα γυμνοβράγχια αναπνέουν με το δέρμα ή με δευτερογενή βράγχια, τα οποία αναπτύσσονται στη ράχη. Η έδρα βρίσκεται στη δεξιά πλευρά του σώματος, τα μάτια τους είναι ατροφικά και το οσφράδιο αντικαθίσταται από ένα ζευγάρι οσφρητικών κεραιών, τα ρινοφόρα.

Αστραφτερά μωβ με κίτρινες βούλες, βαθύ κυανό με χρυσές λωρίδες, ροζ με πορτοκαλί μπορντούρες, χιλιάδες χρώματα και σχέδια χωρίς τέλος σε συνδυασμούς και ομορφιά. Αυτός είναι ο εκθαμβωτικός κόσμος των γυμνοβράγχιων των ελληνικών θαλασσών. Πρόκειται για μία από τις λιγότερο γνωστές ομάδες μαλακίων στα οποία ανήκουν τα πιο διάσημα μύδια, γυαλιστερές, μπουρούδες, αχιβάδες, σουπιές, χταπόδια, κ.ά.

Τα μαλάκια είναι μία από τις πιο επιτυχημένες οικογένειες του Ζωικού Βασιλείου στο θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς αντιπροσωπεύονται από τον μεγαλύτερο αριθμό ειδών σε σχέση με κάθε άλλη ομάδα. Τα γυμνοβράγχια, ή πιο κοινά οι θαλάσσιοι γυμνοσάλιαγκες, αποτελούν μια υποομάδα των γαστερόποδων μαλακίων που διακρίνεται από την απουσία ενός οστράκου που προστατεύει τα μαλακά μέρη του ζώου.

Η αλήθεια είναι ότι έχουν όστρακο κατά τα πρώτα στάδια της ζωής τους, το οποίο χάνουν μόλις μεγαλώσουν. Μάλιστα σε λίγα από αυτά εμφανίζεται κάποιο όστρακο έστω σε υποτυπώδη μορφή ακόμα και στην ενήλικη μορφή τους.

Τα γυμνοβράγχια διαθέτουν πολλούς αμυντικούς μηχανισμούς. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους αποτελούν τα χρώματα και τα σχέδια του σώματος που τις περισσότερες φορές είναι τόσο εντυπωσιακά που πολλοί κατατάσσουν τα γυμνοβράγχια στα πιο όμορφα ζώα παγκοσμίως. Όμως τα χρώματα αυτά, εκτός του ότι παίζουν ρόλο στην παραλλαγή τους στον πολύχρωμο βυθό, αποτελούν και μια προειδοποίηση στον επίδοξο θηρευτή ότι η γεύση τους είναι από άσχημη έως επικίνδυνη. Πράγματι τα περισσότερα από αυτά συλλέγουν και παράγουν χημικές εκκρίσεις που αποτρέπουν τους θηρευτές. Κάποια άλλα, μόλις έρθουν σε επαφή με κάποιο άλλο ζώο, παράγουν ένα είδος αποτρεπτικής βλέννας. Παραδείγματος χάριν αυτά που τρέφονται πάνω σε σφουγγάρια, µεταβολίζουν τις ουσίες που λαµβάνουν και δηµιουργούν κάποιες νέες δύσγευστες ή δηλητηριώδεις χηµικές ουσίες, τις οποίες αποθηκεύουν σε συγκεκριµένα σηµεία πάνω στην πλάτη τους. Μόλις ο υποψήφιος θηρευτής πάει να τα δοκιµάσει, γεύεται αυτές τις ουσίες, κι έτσι εγκαταλείπει άµεσα την προσπάθειά του να φάει τα γυµνοβράγχια.

Τα περισσότερα γυμνοβράγχια έχουν στενή παρασιτική ή συμβιωτική σχέση με άλλα είδη, όπως σπόγγους, υδρόζωα, βρυόζωα και φύκη, με τα οποία τρέφονται ή χρησιμοποιούν ως καταφύγιο. Σε πολλά από αυτά μάλιστα η σχέση είναι αποκλειστική, όπως για παράδειγμα η Tylodina perversa που ζει μόνο πάνω στους σπόγγους του είδους Aplysina aerophoba. Πρόκειται κατά κανόνα για σαρκοφάγα ζώα και τρώνε, έρποντας στον βυθό, διάφορα είδη όπως σπόγγους, ανεμώνες, κοράλλια, υδρόζωα, αλλά και μικρότερα γυμνοβράγχια ή τα αυγά τους. Συνήθως κάθε είδος περιορίζει την τροφή του σε έναν τύπο λείας που μπορεί να περιλαμβάνει μια οικογένεια ζώων ή αποκλειστικά ένα είδος.

Ένας από τους βασικούς μας στόχους είναι η καταγραφή της βιοποικιλότητας της Ελλάδας. Για να το πετύχουμε αυτό χρειαζόμαστε την βοήθεια των πολιτών (λέγεται επιστήμη των πολιτών - citizen science), όπου οι πολίτες βάζουν τις καταγραφές τους και οι επιστήμονες κάνουν επαλήθευση των δεδομένων..

Αυτό το νέο project τώρα στοχεύει στην καταγραφή των γυμνοβράγχιων (nudibranches). 
Υπολογίζονται ότι υπάρχουν άνω των 60 ειδών στην Ελλάδα και μερικά είδη είναι τόσο μικροσκοπικά (κάτι χιλιοστά) όσο το 1/4 του μικρού νυχιού στο χέρι, ενώ υπάρχουν και μεγαλύτερα γυμνοβράγχια που φτάνουν κάτι δεκάδες εκατοστά. Για όσους δεν ξέρουν τι είναι τα γυμνοβράγχια μπορούν να διαβάσουν το άρθρο: Τι είναι τα γυμνοβράγχια (Nudibranchs) και πόσα είδη έχουμε στην Ελλάδα;

Γενικώς τα γυμνοβράγχια μπορούμε εύκολα να τα βρούμε εκεί που υπάρχουν σπόγγοι, αλλά από 1 μέτρο έως αρκετά δεκάδες μέτρα υποβρυχίως.

Πως όμως μπορεί κάποιος να συμμετάσχει;

​Για να συμμετάσχει κάποιος το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να βάζει τις καταγραφές του στο προφίλ του στο inaturalist, και εφ' όσον έχει taxa name και δεν αφήνετε κενό (άμα δεν ξέρετε μπορείτε να βάζετε "nudibranchia" σαν όνομα και θα υπάρχουν ταξινομιστές που θα το διορθώνουν και θα βάζουν το είδος που είναι) και τοποθεσία εντός της Ελλάδας εμείς θα παίρνουμε τα δεδομένα.

Γιατί όμως στο inaturalist;

Διότι υπάρχουν και άλλα προγράμματα καταγραφής των γυμνοβράγχιων (ευρωπαϊκά και παγκόσμια) όπου με αυτό τον τρόπο βοηθάτε και σε αυτά τα προγράμματα αλλά δεν χρειάζεται να γίνεται διπλή και τριπλή δουλειά από τις οργανώσεις και ερευνητές και ούτε να χαθούν χρόνια προσπαθώντας να αποκτήσουν τέτοια χρήσιμα δεδομένα.

Εμείς καλούμε όλους τους δύτες, υποβρύχιους φωτογράφους και πολίτες να αφιερώσουν λίγο χρόνο να βάζουν τις καταγραφές τους στο https://www.inaturalist.org/projects/sea-slugs-of-greece.

Επίσης αν έχετε παλαιότερες καταγραφές μπορείτε να τις ανεβάσετε, ώστε να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποια είδη γυμνοβράγχιων έχουμε, αν έχουν έρθει ξενικά είδη (λόγω της τροπικοποίησης της Μεσογείου), να μπορούμε να βοηθάμε άλλους με το να αναγνωρίζουμε ποιο είδος είδανε, αλλά και να μπορέσουμε να φτιάξουμε και νέο οδηγό πεδίου (δωρεάν εννοείται) για τις επόμενες γενιές.

Για όσους θέλουν υπάρχει ένας οδηγός πεδίου (http://www.naturagraeca.com/ws/195,257,1,Γυμνοβράγχια) από το naturagraeca, με αρκετά είδη όπου μπορεί να σας βοηθήσει αν θέλετε να προσπαθήσετε να αναγνωρίσετε μόνοι σας το είδος που είδατε.