Τα οφέλη και οι κίνδυνοι του rewilding!

• Η αναδημιουργία έχει ως στόχο την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και την αντιστροφή της μείωσης της βιοποικιλότητας, επιτρέποντας στην άγρια ζωή και τις φυσικές διεργασίες να ανακτήσουν περιοχές που δεν βρίσκονται πλέον υπό ανθρώπινη διαχείριση.
• Η παρανόηση της έννοιας της ανασυγκρότησης έχει οδηγήσει σε εφαρμογές που βλάπτουν τις κοινότητες και τη βιοποικιλότητα και απειλούν να υπονομεύσουν μια προσέγγιση με τεράστιο δυναμικό διατήρησης.
• Η ορθή εφαρμογή του rewilding μπορεί να αποκαταστήσει τα οικοσυστήματα σε κλίμακα τοπίου, να συμβάλει στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και να προσφέρει κοινωνικοοικονομικές ευκαιρίες για τις κοινότητες.
• Οι τεκμηριωμένες αρχές του rewilding θα καθοδηγήσουν τους επαγγελματίες για το rewilding με ασφάλεια, θα βοηθήσουν στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των έργων και θα ενσωματώσουν το rewilding στους παγκόσμιους στόχους διατήρησης.

​Ποιο είναι το πρόβλημα;

​To Rewilding στοχεύει στην αποκατάσταση υγιών οικοσυστημάτων με τη δημιουργία άγριων, βιοποικιλιακών χώρων. Επαναδημιουργεί οικοσυστήματα που έχουν προηγουμένως τροποποιηθεί από ανθρώπινες διαταραχές, χρησιμοποιώντας τη φυτική και ζωική ζωή που θα υπήρχε αν δεν είχε συμβεί ποτέ η διαταραχή. Με τον τρόπο αυτό το rewilding αποκαθιστά τις φυσικές διαδικασίες που παρέχουν στην ανθρωπότητα καθαρό αέρα, νερό, τροφή, καταφύγιο και φάρμακα.

Αυτή η ιδέα της αντιστροφής της απώλειας της βιοποικιλότητας και της δημιουργίας άγριων τοπίων, επιτρέποντας στη φύση να ανακτήσει περιοχές που δεν βρίσκονται πλέον υπό ανθρώπινη διαχείριση, έχει κερδίσει μεγάλη προσοχή ως μια αισιόδοξη προσέγγιση για τη διατήρηση. Καλοπροαίρετες κυβερνήσεις, ΜΚΟ, κοινότητες και ιδιώτες υιοθετούν όλο και συχνότερα στρατηγικές "αναδημιουργίας", αλλά οι αρχές αυτές είναι ασυνεπώς καθορισμένες και συχνά παραποιούνται και εφαρμόζονται εσφαλμένα.

© christels, pixabay

​Η κατάχρηση της ολοένα και πιο δημοφιλούς έννοιας του rewilding ενέχει τον κίνδυνο να αποξενώσει τις κοινότητες, να βλάψει την υπάρχουσα βιοποικιλότητα και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη σε μια τεχνική με τεράστιες δυνατότητες διατήρησης.

Οι αρχές του Rewildling που συμφωνήθηκαν από περισσότερους από 150 εμπειρογνώμονες της αναδημιουργίας καθοδηγούν τους επαγγελματίες για την ασφαλή αναδημιουργία και προτείνουν μηχανισμούς για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους φορείς χρηματοδότησης ώστε να αξιολογούν την αποτελεσματικότητα των έργων και να δίνουν έτσι προτεραιότητα στην υποστήριξη.

Γιατί είναι σημαντικό;

​Η ανθρώπινη δραστηριότητα υποβαθμίζει τα οικοσυστήματα και οδηγεί στην απώλεια της βιοποικιλότητας ταχύτερα από ποτέ. Η ανάγκη αναστροφής αυτών των τάσεων διατυπώνεται επίσημα στους στόχους 14 και 15 για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η Δεκαετία του ΟΗΕ για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και το παγκόσμιο πλαίσιο για τη βιοποικιλότητα μετά το 2020 παρέχουν ευκαιρίες για την ανοικοδόμηση των βιοποικίλων οικοσυστημάτων που συντηρούν όλη τη ζωή στη Γη. Η αναδημιουργία της άγριας φύσης έχει τη δυνατότητα να το κάνει αυτό σε κλίμακα τοπίου και επιφέρει άλλα σημαντικά οφέλη για την κοινωνία.

Τα αναδημιουργημένα οικοσυστήματα μπορούν να συμβάλλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, αυξάνοντας την απομάκρυνση άνθρακα από την ατμόσφαιρα, και να προστατεύσουν από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, μειώνοντας, για παράδειγμα, τη διάβρωση του εδάφους και τον κίνδυνο πλημμυρών. Τα οικοσυστήματα που έχουν αναδασωθεί μπορούν επίσης να δημιουργήσουν κοινωνικοοικονομικές ευκαιρίες για τις τοπικές κοινότητες, να μειώσουν τις επιπτώσεις και το κόστος που συνδέονται με τους περιβαλλοντικούς κινδύνους (όπως οι πλημμύρες) και να βελτιώσουν την ανθρώπινη υγεία και ευημερία βελτιώνοντας την πρόσβαση στη φύση.

Ένα έργο στην κοιλάδα Chacabuco στη βόρεια Χιλή είναι ένα παράδειγμα επιτυχούς εφαρμογής της αναδημιουργίας. Μετά από αγορά γης το 2004, το Rewilding Patagonia αφαίρεσε την κτηνοτροφική και γεωργική υποδομή από 890 km2. Η γηγενής βλάστηση και η άγρια ζωή έχουν έκτοτε αναδημιουργήσει παταγονική στέπα και δάση οξιάς εύκρατης ζώνης που λειτουργούν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Το έργο υποστηρίζει επίσης τους κτηνοτρόφους γύρω από τα αναδημιουργημένα τοπία ώστε να εφαρμόσουν βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης της γης.

Ωστόσο, η κακή διαχείριση της αναδημιουργίας εγκυμονεί κινδύνους για τη βιοποικιλότητα και τους ντόπιους κατοίκους.

Μια μελέτη του 2019 αξιολογεί το έργο Oostvaardersplassen (OVP) στις Κάτω Χώρες, το οποίο ξεκίνησε το 1983 με την εισαγωγή βοοειδών Heck, αλόγων Konik και κόκκινων ελαφιών σε ανακτημένες εκτάσεις. Ο αριθμός τους δεν διαχειρίστηκε και τα ζώα δεν μπορούσαν να μετακινηθούν σε νέα ενδιαιτήματα, οπότε οι πληθυσμοί ρυθμίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα τροφής. Η γηγενής βλάστηση υποβαθμίστηκε από την υπερβόσκηση και έως και το 30% των ζώων πέθαιναν κατά τη διάρκεια των χειμερινών περιόδων, όταν η τροφή ήταν σπάνια. Το 2018 αναθεωρήθηκε το σχέδιο διαχείρισης του OVP, με μειωμένο αριθμό φυτοφάγων ζώων.
​
​Χωρίς την κατάλληλη διαβούλευση, η αναδημιουργία μπορεί να μην ωφελήσει τις τοπικές κοινότητες, ιδίως εκείνες με κακό ιστορικό παραδοσιακής διαχείρισης της γης, όπως το κυνήγι, η γεωργία, η δασοκομία και η αλιεία. Τα ακατάλληλα σχέδια για την αποκατάσταση φυσικών οικοτόπων και την επανεισαγωγή ζώων που μπορεί αρχικά να είχαν εξαφανιστεί λόγω συγκρούσεων με τα ανθρώπινα συμφέροντα είναι συχνά αμφιλεγόμενα. Τα έργα κινδυνεύουν να αποξενώσουνε τους ντόπιους κατοίκους, εκτός αν οι ενδιαφερόμενοι φορείς συμμετέχουν στο σχεδιασμό που εντοπίζει και μετριάζει αυτές τις ανησυχίες. Σε αρκετές περιπτώσεις, η έλλειψη διαβούλευσης έχει οδηγήσει σε τοπικές εκστρατείες κατά της επαναδημιουργίας, με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των έργων.

Τα έργα αναδημιουργίας θα πρέπει να προσδιορίζουν τις βασικές αναδημιουργημένες περιοχές και τους τρόπους σύνδεσής τους. © Soulé and Noss, 1998

​Τι μπορεί να γίνει;

​Η IUCN επικροτεί τις προσπάθειες των κυβερνήσεων, των οργανισμών προστασίας και άλλων εταίρων για την αναδημιουργία της άγριας φύσης σε ορισμένα μέρη του κόσμου. Υπογραμμίζει την ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη οικολογικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα κατά την ανάπτυξη πρωτοβουλιών αναδημιουργίας και να εμπλέκονται όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη από την αρχή. Σε διαβούλευση με περισσότερους από 150 εμπειρογνώμονες σε θέματα αναδημιουργίας, η θεματική ομάδα αναδημιουργίας (RTG) της Επιτροπής Διαχείρισης Οικοσυστημάτων (CEM) της IUCN ανέπτυξε δέκα αρχές για να καθοδηγήσει τις πρωτοβουλίες αναδημιουργίας:

1. Η αναδημιουργία χρησιμοποιεί την άγρια ζωή για την αποκατάσταση των τροφικών πλεγμάτων και των τροφικών αλυσίδων. 
2. Τα σχέδια αναδημιουργίας θα πρέπει να προσδιορίζουν τις βασικές περιοχές αναδημιουργίας, τους τρόπους σύνδεσής τους και να διασφαλίζουν ότι τα αποτελέσματα είναι προς αμοιβαίο όφελος των ανθρώπων και της φύσης.
3. Η αναδημιουργία απαιτεί τοπική εμπλοκή και υποστήριξη από την κοινότητα.
4. Η αναδημιουργία εστιάζει στην αποκατάσταση των οικολογικών διεργασιών, αλληλεπιδράσεων και συνθηκών με βάση παρόμοια υγιή οικοσυστήματα.
5. Η αναδημιουργία αναγνωρίζει ότι τα οικοσυστήματα είναι δυναμικά και συνεχώς μεταβαλλόμενα.
6. Η αναδημιουργία πρέπει να προβλέπει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να λειτουργεί ως εργαλείο για τον μετριασμό των επιπτώσεών της. 
7. Το Rewilding ενημερώνεται από την επιστήμη και λαμβάνει υπόψη τις τοπικές γνώσεις.  
8. Η αναδημιουργία αναγνωρίζει την εγγενή αξία όλων των ειδών.
9. Η αναδημιουργία είναι προσαρμοστική και εξαρτάται από την παρακολούθηση και την ανατροφοδότηση.
   
10. Η αναδημιουργία της άγριας φύσης αποτελεί αλλαγή παραδείγματος στη συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης.

Αυτές οι δέκα αρχές παρέχουν ένα σημείο αναφοράς για την αναδημιουργία και υποστηρίζουν την ενσωμάτωση της τεχνικής αυτής στους παγκόσμιους στόχους διατήρησης.

Οι κυβερνήσεις και η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους αυτές τις αρχές και να ακολουθούν τις κατευθυντήριες γραμμές της IUCN για τις επανεισαγωγές και άλλες μετακινήσεις για τη διατήρηση σε όλα τα έργα αναδημιουργίας. Αυτός είναι ένας τρόπος για να διασφαλιστεί ότι η επαναδημιουργία δεν επηρεάζει αρνητικά τις ζωές και τα μέσα διαβίωσης των ντόπιων κατοίκων ούτε βλάπτει το περιβάλλον.

Αν και ο γενικός στόχος είναι ένα αυτοσυντηρούμενο οικοσύστημα, η διαδικασία της αναδημιουργίας μπορεί να περιλαμβάνει σημαντικές δραστηριότητες και επενδύσεις. Οι κυβερνήσεις, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οι ιδιώτες χρηματοδότες και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναγνωρίσουν τις δυνατότητες της βασισμένης σε στοιχεία αναδημιουργίας. Με διακοινωνική υποστήριξη, αυτή η προσέγγιση για την ανασυγκρότηση μπορεί να προσφέρει μια αποτελεσματική λύση με βάση τη φύση για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης. Εκτός από τις δέκα αρχές που περιγράφονται παραπάνω, οι φορείς και οι επενδυτές μπορούν να εφαρμόσουν το Παγκόσμιο Πρότυπο της IUCN για λύσεις βασισμένες στη φύση κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της υλοποίησης έργων.

Περισσότερες πληροφορίες

• IUCN RTG και αρχές στο σύνολό τους: iucn.org/commissions/commission-ecosystem-management/our-work/cems-thematic-groups/rewilding
• Κατευθυντήριες γραμμές της IUCN για επανεισαγωγές και άλλες μετατοπίσεις για λόγους διατήρησης (2013): https://portals.iucn.org/library/node/10386
• Παγκόσμιο πρότυπο της IUCN για λύσεις βασισμένες στη φύση: iucn.org/nbs-standard​

Ελεύθερη μετάφραση από IUCN