Οι ιππόκαμποι

Παρ’ όλη την αλλόκοτη εμφάνισή τους τα μικρά αυτά όντα είναι πραγματικά ψάρια.

Πολλοί τα περνούν για ερπετά ή ακόμα και για έντομα, αλλά οι ιππόκαμποι είναι πραγματικά ψάρια: έχουν εσωτερικό σκελετό, βράγχια, πτερύγια και ουρά. Είναι όμως τα πιο ιδιόμορφα απ’ όλα τα ψάρια κι έχουν από αιώνες προκαλέσει την περιέργεια. Το όνομά τους προέρχεται σύμφωνα με μια πρώτη άποψη, από τον ιππόκαμπο, ένα μυθικό θαλάσσιο ον με κεφάλι αλόγου, φτερά και φιδίσια ουρά, που του ίδιου το όνομα προέρχεται από το ίππος (λόγω του κεφαλιού) και Κάμπη ή Κάμπος, το τέρας του Ταρτάρου. Η άλλη άποψη θεωρεί πως το δεύτερο συνθετικό κάμπη αναφέρεται στις γνωστές νύμφες των εντόμων, επειδή το σώμα του μικρού μας ζώου μοιάζει αρκετά με το σώμα μιας κάμπιας.

Εκτός όμως από το σχήμα, οι ιππόκαμποι έχουν και πολλά άλλα περίεργα χαρακτηριστικά. Κολυμπούν όρθιοι, χρησιμοποιούν την ουρά τους για να πιάνονται σε διάφορα στηρίγματα ή και στους συντρόφους τους, δεν έχουν δόντια αλλά ρουφούν την τροφή τους με το ρύγχος τους, γεννούν τα μικρά τους ζωντανά από την κοιλιά του αρσενικού, που αντικαθιστά τη μητέρα και μπορούν να αλλάξουν χρώμα σαν τους χαμαιλέοντες. Μοιάζουν ακόμα με τα ερπετά στα μάτια, που μπορούν να κινηθούν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.

Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου παράξενο να προξενεί την περιέργεια ένα ζώο που έχει μάτια και χρωματισμό σαν τον χαμαιλέοντας, μια ουρά σαν της μαϊμούς, ένα κεφάλι αλογίσιο, μια θωράκιση που θυμίζει έντομο, δακτύλιους σαν τις κάμπιες και ένα μάρσιπο σαν τα καγκουρώ. Κι ακόμα πιο περίεργος είναι ο τρόπος αναπαραγωγής. Όταν το θηλυκό είναι έτοιμο να γεννήσει, πλησιάζει το αρσενικό και, με διάφορες κινήσεις που θυμίζουν χορευτικό νούμερο, περνά τα 200 περίπου αβγά του στον θύλακα του αρσενικού, όπου καλύπτονται και μεγαλώνουν για ένα περίπου μήνα. Οταν είναι αρκετά δυνατά για να ζήσουν μόνα τους, το αρσενικό ανοίγει την «πόρτα» του θύλακα και πετά τα μικρά έξω. Αυτά, που έχουν μάκρος μέχρι δύο εκατοστά, αρχίζουν αμέσως την αναζήτηση τροφής.

Οι ιππόκαμποι, επειδή δεν μπορούν να μασήσουν, τρώνε πολύ μικρές λείες, όπως αβγά από διάφορα άλλα ζώα, νεαρά γαριδάκια κ.λπ. Την τροφή αυτή την αναρροφούν με το ρύγχος τους, που λειτουργεί σαν καλαμάκι ποτού. Τα ιδιόμορφα πτερύγιά τους δεν κινούνται, όπως των άλλων ψαριών, αλλά κάνουν μόνο ορισμένες παλμικές κινήσεις, που δεν τους επιτρέπουν μεγάλη μετακίνηση. Πιάνονται όμως με την ουρά τους σε φύκια και κλαριά, που τους μεταφέρουν σε μεγάλες αποστάσεις με τα ρεύματα.
​
Οι ιππόκαμποι ζουν σ’ όλες σχεδόν τις θερμές θάλασσες της Γης, με κέντρο εξάπλωσης τον Ινδικό και τον Ειρηνικό ωκεανό. Έχουν αναγνωριστεί καμιά πενηνταριά είδη, που κυμαίνονται σε μέγεθος από 2,5 μέχρι και πάνω από 25 εκατοστά. Στη Μεσόγειο ζουν δύο μόνο είδη, που το μάκρος τους μπορεί να φθάσει τα 15 εκατοστά. Και τα δύο είδη ζουν σε ρηχά νερά στις ακτές, όπου καμουφλάρονται εύκολα μέσα στα φύκια.

Τα μικρά αυτά ζώα, με τα περίεργα χαρακτηριστικά, έχουν δώσει αφορμή για πολλές λαϊκές δοξασίες, καθώς και για διάφορες καλλιτεχνικές παραστάσεις. Από πολύ παλιά τους απέδιδαν ιατρικές και μαγικές ακόμα ιδιότητες: θεραπεία για τη λέπρα, τη λύσσα, διάφορα έλκη, ακόμα και τη φαλάκρα Η ομοιοπαθητική συμβούλευε ιπποκάμπους μέσα σε νερό σαν τονωτικό για τα άλογα. Στην Απω Ανατολή τα θεωρούσαν σαν αφροδισιακά. Στην Τέχνη, ο ιππόκαμπος άρχισε με μυθικές παραστάσεις φτερωτών αλόγων με ουρά ψαριού ή φιδιού, αλλά σιγά-σιγά στην Ελληνιστική εποχή, πλησίασε περισσότερο τη μορφή του ψαριού. Σε μεσαιωνικούς θυρεούς και οικόσημα, ο ιππόκαμπος ήταν σύμβολο της αρχοντιάς, των ευγενών κατορθωμάτων και της διακεκριμένης υπηρεσίας στη θάλασσα.

Παρ’ όλα αυτά, ο πραγματικός ιππόκαμπος είναι ένα ευπαθές πλάσμα που κινδυνεύει σήμερα από τις καταστρεπτικές ενέργειες του ανθρώπου: μόλυνση και ρύπανση της θάλασσας. υπερεντατική αλιεία και φυσικά από τη συλλογή που γίνεται για διάθεση στους τουρίστες. Ας ελπίσουμε πως το συμπαθητικό κι αλλόκοτο αυτό ψαράκι, με τη μορφή του σιδηρόφρακτου ιππότη, θα καταφέρει να ξεγελάσει τον εχθρό του και θα εξακολουθήσει να περιπλανιέται αμέριμνο στις θάλασσες και τους ωκεανούς.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «φύση και ζωή»,
 [τρίμηνη έκδοση της Φιλοδασικής Ένωσης Αθηνών
http://www.philodassiki.org – τεύχος 152, Απρ.-Ιούν. 2009]

Πηγή: dasarxeio.com